Василий Ширко - Дзед Манюкін і ўнукі

— Што прадаеш? — пытае.

— Хіба не бачыш, — кажу, — цігру бенгальскую… У Афрыцы злавіў.

Усе ў рогат.

— Я сур'ёзна пытаю, — злуе ён.

— Не па тваёй, — кажу, — кішэні мая пакупка.

Ён выцягнуў кашалёк, грошы паказвае. Заела, відаць. Ды я трымаю марку, не здаюся.

— Навошта табе, — кажу, — грошы выкідваць на няведама што… Хай бяруць тыя, хто толк у звярах знае…

— Лісіцка, лісіцка! — закрычала дзяўчынка.

I тут, як у казцы пра голага караля, усе ў маім сабаку лісіцу прызналі… А я тут яшчэ туману падпускаю.

— Пашанцавала, — кажу, — сабака мой нару знайшоў… Выкарміў дома. Вельмі ж непераборлівыя: што папала ядуць… Яе месяц-два падгадаваць, такі каўнер выйдзе — люба-дорага глянуць.

Бачу, у насатага вочы загарэліся.

— Колькі просіш? — пытае.

— Футра цяпер падаражалі, — кажу, — менш як за сто не аддам.

У яго аж рукі затрэсліся.

— Пабойся бога, — кажа. — Хто ж табе сотню за такое сабачанё выкіне?

— Ты, — кажу, — не гань мой тавар. Я мыслівы Дзяніса і прадаю не сабаку, а ліса. Не хочаш купляць — не муці ваду. Не паспею рукі развесці — знайду такіх, як ты, дзвесце.

А тут дзяўчынка, што першай у маім сабаку лісіцу прызнала, масла ў агонь падлівае:

— Мамацка, мамка, купі лісіцку, а то дзядзя той тоўсты з яе шкуру здзярэ.

Усе за жываты хапіліся. А я не губляюся.

— Купіце, жанчына, — кажу, — калі дзіця просіць.

Сам думаю, хаця б у цябе грошай не знайшлося. Не, бачу, лезе ў сумачку.

— Спусціце дзесятку, — просіць.

Глянуў я на насатага. Той расчырванеўся, сапе.

— Я першы, — кажа, — дамаўляўся. На сотню — бяры. Стукнулі па руках. Я паперку на сонца. Разгледзеў — усё як маіць — вадзяныя знакі на месцы.

— Бяры, — кажу, — лісіцу!

А сам другога сабаку з мяшка выцягваю.

— У цябе яшчэ ёсць? — дзівіцца ён.

— Не адзін! Яшчэ шэсць, — кажу. — Я ж нару знайшоў. Ён пачухаў за вухам.

— Давай і астатніх, — кажа, — толькі скінь трохі. — Чаму не скінуць, калі чалавек просіць.

— Ладна, скіну! — кажу. — Скіну па чырвонцу з ліса. Можаш з мяшкамі забіраць.

— Давай. — Ён грошы лічыць. Рукі калоцяцца. Такі за капейку жабу з Чурылава да Узды дубцом загоніць. Ды што зробіш — трэба плаціць. I ў другіх жаданне з'явілася лісіцу купіць, просяць хоць адну пакінуць. Дзяўчынка румзае, шкода беднай лісічкі.

Я пералічыў грошы і раз, і другі, пацёртую пяцёрку назад вярнуў… Маўляў, не бяру такой. Ён замяніць мусіў.

Запрог я каня і ходу… Больш я не бачыў таго спекулянта. Людзі перадавалі, што сабакі яго ледзь не загрызлі. Колькі гадоў прайшло, але і цяпер помняць Дзяніса, што прадаў сабак замест ліса.

Вы не ведаеце, што такое свінтус-грандыёзус? Ай-яяй, як там вас у школе вучаць! Свінтус-грандыёзус ці то па-грэцку, ці то па-турэцку, не памятаю ўжо, азначае: вялікая свіння. Эх, і памяць у мяне была! Каб цяпер тыя гады, як тады. А то забудуся, што на сняданак учора было, а то яшчэ горш: кульгаю на левую нагу ды раптам пачну на правую нагу кульгаць… Дык пра што я сабраўся байку баяць? Ага, свінтус-грандыёзус… То слухайце, верабейчыкі-казельчыкі. Вельмі цяжка пасля вайны жылося, галадалі, макавай расінцы рады былі. Пакуль прычакаеш шчаўя, ледзьве-ледзь ногі перастаўляеш.

Была ў нас з бабай маленькая свінка, купілі на кірмашы. Купіць купілі, добрае свінчо, ешчае, а чым карміць яго… Думалі-гадалі, вырашылі назбіраць жалудоў. Калі ісці Вэньскай дарогай пад Стражніка, а там лесам вёрст пяць, то трапіш у дубовае балотца. Стаяць каля таго балотца векавыя веліканы, шапкамі неба падпіраюць. Кожны ў сем-восем абхватаў. Гамоняць, паміж сабою размаўляюць. То ціха гутараць, то злуюць, махаюць таўшчэзнымі рукамі-галінамі. I кожны з дубоў-асілкаў спрэс усыпаны жалудамі, не тое што цяпер. Асушылі тое балотца, і жалуды прапалі. Дзіва дзіўнае, дзе толькі дзеліся. Вось, дзеткі, да чаго дурасць чалавечая даводзіць, без рэк засталіся, сажалкі капаем, ха-ха, рыба там будзе жыць, чакай Пятра — сыр з'ясі… Хіба паўдохлы карась які… Крыўдна, бо нядаўна хадзіў я да тых дубоў, ужо не гамоняць, стогнуць, пэўна, хочуць, каб пачулі іх. А мы глухія, ды што там глухія, хутка станем без'языкія, мову сваю забываем… Даруйце, пачаў гаманіць пра тое, што баліць.

Ну дык вось. Узялі мы з бабай каляску, некалькі мяшкоў, на гарбе тыя жалуды не прыпрэш, вядома. Доўга ці не, але дабраліся-такі да балотца. Хоць і восень была, лісты на дрэвах пажаўцелі, а жалудоў пад тымі дубамі не так ужо і шмат. Не спяшаюцца расставацца з бацькоўскай кронай. Ясна, трэба карабкацца на дрэвы, трэсці іх. «Малайчына Манюкін, — хвалю сам сябе, — здагадаўся-такі захапіць вяроўку. Без яе не залез бы на дуб, кукаваў бы ўнізе, вунь якія ствалы гладкія, ніводнага сучка…»