Іван Чарота - Ні на небе, ні на зямлі

Выправіўся Іван-царэвіч у дарогу. Бачылі, што ён сядаў, а не бачылі, у які бок паскакаў… Даехаў ён да ростані і падумаў:

«Направа ехаць – каня загубіць, куды мне без каня? Наперад ехаць – жанатым быць – не дзеля таго я ў шлях выправіўся. Налева ехаць – каня выратаваць – гэтая дарога самая лепшая для мяне».

І збочыў Іван на тую дарогу, дзе каня выратаваць – сябе загубіць. Ехаў ён ці доўга, ці каротка, ці нізка, ці высока, па зялёных паплавах, па каменных гарах, ехаў дзень да вечара – да сонейка захаду, – і прыехаў да нейкай хаткі.

Стаіць хатка на курынай ножцы, з адным акенцам.

– Хатка, хатка, павярніся да лесу задам, да мяне перадам! Як мне ў цябе зайсці, так і выйсці.

Хатка павярнулася да лесу задам, да Івана-царэвіча перадам! Зайшоў той у яе, а там сядзіць Баба Яга, старая. Шаўковую кудзелю прадзе, а ніткі праз грады кідае.

– Цьфу, цьфу! – кажа. – То рускага духу не чуваць, не відаць, а сёння рускі дух сам прыйшоў.

А Іван-царэвіч ёй:

– Ах ты, Баба Яга, касцяная нага, не злавіўшы птушку – скубеш, не пазнаўшы малайца – няславіш. Ты б цяпер выбегла да мяне, добрага малайца, падарожнага чалавека, накарміла, напаіла і на ноч пасцель падрыхтавала. Я б лёг, ты б села ў галавах, пачала б распытваць, а я б распавёў – чый ды адкуль.

Вось Баба Яга гэта ўсё зрабіла – Івана-царэвіча накарміла, напаіла і да ложка падвяла. Села ў галавах і пачала распытваць:

– Чый ты, падарожны чалавек, добры малойца, ды адкуль? Якіх ты земляў? Якіх бацькі, маці сын?

– Я, бабуля, з такога царства, з такога гаспадарства. Я цароў сын – Іван-царэвіч. Еду за трыдзевяць зямель, за трыдзевяць азёр, у трыдзясятае царства па жывую ваду і маладзільныя яблыкі.

– Ну, дзіцятка маё мілае, далёка ж табе ехаць: жывая вада і маладзільныя яблыкі – у магутнай волаткі, дзяўчынкі Сінявочкі, яна мне родная пляменніца. Не ведаю, ці атрымаеш ты згоду…

– А ты, бабуля, дай сваю галаву маім магутным плячам, падзяліся розумам.

– Шмат малойцаў праязджала, ды не шмат ветліва размаўляла. Вазьмі, дзіцятка, майго каня. Мой конь будзе жвавейшы, давязе ён цябе да маёй сярэдняй сястры, яна цябе навучыць.

Іван-царэвіч устаў на досвітку раненька, памыўся беленька. Падзякаваў Бабе Язе за начлег і паехаў на яе кані.

Раптам ён і кажа каню:

– Стой! Пальчатку згубіў.

А конь адказвае:

– Калі ж ты сказаў, я ўжо дзвесце вёрст праскакаў…

Едзе Іван-царэвіч ці блізка, ці далёка. Дзень на ноч паварочваецца. І пабачыў ён наперадзе хатку на курынай ножцы, з адным акенцам.

– Хатка, хатка, павярніся да лесу задам, да мяне перадам! Як мне ў цябе зайсці, так і выйсці.

Хатка павярнулася да лесу задам, да яго перадам. Раптам пачулася – конь заіржаў, і конь пад Іванам-царэвічам адгукнуўся.

Коні ж былі з аднаго табуна. Пачула гэта Баба Яга – яшчэ старэйшая за тую – і кажа:

– Прыехала да мяне, відаць, сястрыца ў госці.

І выходзіць на ганак:

– Цьфу, цьфу, то рускага духу не чуваць, не відаць, а сёння рускі дух сам прыйшоў.

А Іван-царэвіч ёй:

– Ах ты, Баба Яга, сустракай госця па вопратцы, праводзь па розуме. Ты б майго каня ўзяла, мяне б, добрага малайца, падарожнага чалавека, накарміла, напаіла ды спаць паклала…

Баба Яга гэта ўсё зрабіла – каня ўзяла, а Івана-царэвіча накарміла, напаіла, у ложак паклала і пачала распытваць, хто ён і куды накіроўваецца.

– Я, бабуля, з такога царства, з такога гаспадарства, цароў сын Іван-царэвіч. Еду па жывую ваду і маладзільныя яблыкі да магутнай волаткі, дзяўчыны Сінявочкі…

– Ну, дзіцятка мілае, не ведаю, ці атрымаеш ты згоду. Няпроста, няпроста дабрацца да дзяўчыны Сінявочкі!

– А ты, бабуля, дай сваю галаву маім магутным плячам, падзяліся розумам.

– Шмат малойцоў праязджала, ды не шмат ветліва размаўляла. Вазьмі, дзіцятка, майго каня, едзь да маёй старэйшай сястры. Яна лепей за мяне навучыць, што рабіць.

Вось Іван-царэвіч пераначаваў у гэтай старой, устаў на досвітку раненька, памыўся беленька. Падзякаваў Бабе Язе за начлег і паехаў на яе кані.

А гэты конь яшчэ спраўнейшы за таго.

Раптам Іван-царэвіч кажа:

– Стой! Пальчатку згубіў.

А конь адказвае:

– Калі ж ты сказаў, я ўжо трыста вёрст праскакаў…

Не хутка справа робіцца, хутка казка расказваецца. Едзе Іван-царэвіч дзень да вечара – да сонейка захаду. Выязджае – да хаткі на курынай ножцы, з адным акенцам.

– Хатка, хатка, павярніся да лесу задам, да мяне перадам! Мне не век векаваць, адну ночку пераначаваць.

Раптам заіржаў конь, і пад Іванам-царэвічам конь адгукнуўся. Выходзіць на ганак Баба Яга, вялікага веку, яшчэ старэйшая за тую. Паглядзела – конь яе сястры, а вершнік чужаземны, малойца прыгожы…