Анатолий Кибеч - Улӑп таврӑнни

— Пӑрчкан аппа, тӑхта-ха, хамах чӳхесе парӑп!

Чӗкеҫ шартах сикрӗ, ҫаврӑнса пӑхрӗ те Калима чупса аннине асӑрхарӗ. Анчах хӑвӑрт тавҫӑрса илчӗ, Пӑрчкан кӗпине хӑй чӳхеме тытӑнчӗ.

— Ах, ҫав Аминене, куҫ курман ҫынна ҫапла кӑларса яма юрать-и вара? — вӑрҫса илчӗ Чӗкеҫ.

Калима та ҫитсе тӑчӗ. Каялла вара виҫҫӗн хӑпарчӗҫ. Уйрӑлнӑ чухне хӑйне пулӑшнӑшӑн Пӑрчкан Чӗкеҫе тав турӗ…

Ҫак ӗҫе Амине те вӑрттӑн сӑнаса тӑчӗ, анчах хӑйне палӑртмарӗ, киле тепӗр енчен пырса кӗчӗ.

Тепӗр кунне Ватрас ялсем тӑрӑх тухса кайрӗ. Унсӑрӑн юрамасть. Сӑнасах тӑмасассӑн пӑхӑнми пулас хӑрушлӑх пур. Ӑна халӗ ытларах тырӑ-пулӑ еплерех ӳсни кӑсӑклантарать. Кӑҫал хырҫӑ нумайрах тӳлесе хӑйне Эсрел умӗнче лайӑхрах кӑтартмалла. Унсӑрӑн Алмаса йывӑр тивет.

Ватрас тухса кайсассӑнах Амине мунча хутса ячӗ. Шывне те нумай йӑтрӗ, вуттине те шеллемерӗ. Мунча кӗме хӑйпе пӗрле Пӑрчкана та илсе кайрӗ. Хывӑнчӗҫ, кӑштах тарласа ларчӗҫ. Пӑрчканӑн ӳчӗ пит ватах та мар пек. Амине мӗнлереххине вара вӑл нихӑҫан та курас ҫук. Милӗкпе те ҫапӑнчӗҫ. Мунча умне тухса сывласа илнӗ хыҫҫӑн Пӑрчкан ҫӑвӑнма тесе урайне ларчӗ. Амине пысӑк тӑм чашӑка ӑшӑ шыв тултарчӗ те Пӑрчкан умне лартса пачӗ. Лешӗ питне ҫума тытӑнчӗ. Ҫав хушӑра Амине мунча кӑмаки умӗнче ларакан савӑтран ҫур витрене яхӑн вӗри шыв илчӗ те Пӑрчкан патнелле ҫаврӑнса тӑчӗ, лешӗ пуҫне ҫӗкленӗ самантпа усӑ курса вӗреме кӗнӗ шывпа питӗнчен сапрӗ. Лешӗ аллипе питне хупласа кӑшкӑрса ячӗ. Амине витрене айккинелле печӗ те Пӑрчкана хыҫалтан пырса пусса пуҫне шыва чикрӗ, лешӗ тем пек тапалашсассӑн та тытса тӑма вӑй ҫитерчӗ. Чунӗ тухсан ун ҫине татах вӗри шыв сапрӗ. Вара хӑвӑрт тумланчӗ те киле васкарӗ. Кӑштах тӑрсассӑн урамра хӗрсемпе калаҫса тӑракан Калимана чӗнсе илчӗ те Пӑрчкан аппӑшне кайса пӑхма хушрӗ.

Нумай та вӑхӑт иртмерӗ, Калима чупса кӗчӗ.

— Анне! Пӑрчкан аппа нимӗн те шарламасть, тӑнне те ҫухатнӑ пулмалла, — терӗ макӑрас пек сасӑпа.

Вара вӗсем иккӗшӗ те кӑшт айккинерех ларакан мунчана чупса кайрӗҫ. Амине Пӑрчканӑн юн тымарне тытса пӑхам пекки турӗ, ятран та чӗнсе илчӗ. Лешӗ, паллах, нимӗн те шарламарӗ.

— Ним калама та аптратӑп, те сӗрӗм тивнӗ, те вӗри шывпа пиҫсе кайнӑ? Мӗншӗн пӗччен хӑвартӑм-ши? Пуҫӑм ыратнӑ пек пулчӗ те маларах тухрӑм ҫав, — терӗ Амине.

— Атя-ха часрах илсе тухар, тен, уҫӑ сывлӑшпа тӑна кӗрӗ, — сӗнчӗ Калима мунча алӑкне уҫса ярса. — Тӑхӑнтарар ӑна.

Ӳчӗ Пӑрчканӑн хӗрлӗ хӑмач тӗслех, ун ҫумӗнчи вӗри кӗпе витӗр те тапса тӑрать. Йӑтма пикенчӗҫ, анчах меллех мар. Йывӑрскер иккен вӑл. Вара ӑна ҫавӑнтах майлаштарса вырттарчӗҫ.

Кӗҫех Ватрас та ҫитрӗ. Мунча умӗнче макӑрса тӑракан хӗрне курсассӑн лашине кӑкармасӑрах чупса пычӗ.

— Мӗн пулнӑ вара? — ыйтрӗ турхан.

— Пӑрчкан аппа вилсе выртнӑ, — терӗ Калима мунча умнелле тӗллесе кӑтартса. — Вӗри шывпа пиҫсе кайнӑ пулас.

— Аннӳ ӑҫта вара?

— Ҫынсене чӗнме кайрӗ.

Ватрас Пӑрчкан патне ҫывхарса нимӗн шарламасӑр чылайччен пӑхса тӑчӗ. Капланса ҫитнӗ куҫҫульне чараймарӗ. Калима вара ашшӗ макӑрнине пӗрремӗш хут курчӗ.

Пӑрчкана тӑванӗсем выртакан масарах пытарчӗҫ.

Эсрел ҫӗршывӗ… Тӗнче хуҫи хула варринчи капмар керменте пурӑнать иккен. Ҫав ҫурт патӗнчен иртсе кайнӑ чухне кашниех пӗр самантлӑха чарӑнса тӑрать те пуҫ таять. Йӗрки ҫапла. Алмаса илсе килекен тарҫӑсем те ҫаплах турӗҫ, ҫамрӑк турхана та пуҫ тайтарчӗҫ. Мӗн тӑвӑн, итлес пулать, ют ҫӗрти йӑласене пӑхӑнма тиветех ӗнтӗ.

Озал тӳрех Эсрел керменне кӗрсе кайрӗ. Алмаса чылай айккинерех вырнаҫнӑ, йӗри-тавра хӳме тытса тухнӑ ҫурт патнелле илсе кайрӗҫ. Акӑ хапха уҫӑлчӗ, кӑкарнӑ икӗ йытӑ хаяррӑн вӗрме тытӑнчӗҫ. Ют ҫын килнине сисрӗҫ пулмалла. Хуралӗсем те кунтах. Килкартийӗ самай сарлакаскер. Хӳме ҫумӗнче нумай кӗтеслӗ вӑрӑм пӳрт ларать, темиҫе алӑклӑскер, пурте пӗр еннелле. Айккинерех пысӑках мар юрта тата темле пӗчӗк ҫуртсем пур. Пӳртӗн тепӗр вӗҫӗнче пахча евӗрлӗ вырӑн курӑнать. Пӗри Алмаса шӑпах ҫавӑнталла леҫсе ячӗ те чи хӗрринчи алӑка кӑтартрӗ. «Сан йӑву ҫакӑ пулать, — терӗ ҫинҫе сасӑпа. — Мӗн те пулин кирлӗ пулсассӑн ҫав юртӑна пыр. Асту, хурал патне ан ҫывхар».

Вӑхӑт каҫ еннелле сулӑннӑ ӗнтӗ. Апла пулин те Алмас хӑйне уйӑрса панӑ пӳлӗмри йӗркелӗхе тӳрех асӑрхарӗ, килтен парса янӑ япаласене лартрӗ те пӑхкаласа ҫаврӑнчӗ. Йывӑҫ пӳртех иккен, тултан вара тӑмпа сӗрсе шуратнӑ. Кантӑкӗ пӗрре кӑна, кил картишнелле пӑхать, тумтир ҫакмалли, выртса ҫывӑрмалли хатӗрсем те пур. Ӗҫмелли шыв та кунтах. Вӑрӑм ҫул хыҫҫӑн ӑшӗ хыпнӑскер, тӳрех шыв патне пычӗ те тӑм куркапа ӑсса илчӗ, самантлӑха чарӑнса тӑрса шыв турринчен ирӗк ыйтнӑ хыҫҫӑн ҫӑвар туллин ӗҫрӗ. Ҫакӑ вара вӑл Эсрел ҫӗршывӗн пӗрремӗш ҫимӗҫӗ пулчӗ. Унтан шап-шурӑ пиртен ҫӗленӗ хутаҫа салтрӗ те амӑшӗ парса янӑ апатҫимӗҫе кӑларса апатланчӗ. Вара канма тесе нар ҫине выртрӗ. Ҫав самантра пӗри пӳлӗм алӑкне уҫрӗ те шала кӗмесӗрех каҫхи апата чӗнчӗ.