Анатолий Кибеч - Улӑп таврӑнни

Арманта унта ҫӑнӑхӗ мӗнлерех тухнине тӗрӗслесех тӑмалла, вӗтӗ-и, шултрарах-и? — алла илсе пӑхмалла. Шӑпах ҫав самантра эпӗ аҫу патне пытӑм та пичӗ ҫине шап-шурӑ ҫӑнӑх сирпӗтрӗм. Вӑл кула-кула хӑвалама пуҫларӗ. Ярса тытрӗ те хыттӑн чӑмӑртарӗ, тутасем те пӗр-пӗрин патнелле туртӑнчӗҫ…

— Эсӗ те ҫав, Чӗкеҫ, — терӗ Нарпи тӗлӗннипе.

— Юратнӑ эпӗ ӑна. Тен, ҫавӑнпах хама ирӗке ятӑм.

— Авланнӑ пулнӑ-и вара вӑл ун чухне?

— Туйӗ пулманччӗ-ха. Вӑл вӑхӑтра мана тепӗр шухӑш та канӑҫ памастчӗ: тен, савӑшу хыҫҫӑн ман еннелле ҫаврӑнӗ? Ҫук, пулмарӗ. Эпир кунта хамӑр юратупа та хуҫа мар. Веҫех турханпа мӑчавӑр аллинче. Кам кампа мӑшӑрланмаллине ытларах ҫавсем татса параҫҫӗ.

— Ҫакна эпӗ хам та асӑрханӑ-ха. Ачисене пӗрлештерес умӗн пурте кукаҫи патне пыра-пыра каяҫҫӗ. Лешӗ вара йӑх пирки ыйтса пӗлет, ҫывӑх тӑвансен мӑшӑрланма юрамасть тет. Унсӑрӑн ӑру начарланать тет.

— Халӗ вара сана никама каламаннине калас тетӗп. Анчах сӑмах пар, никама та шарламастӑп тесе хӗвелпе уйӑх умӗнче тупа ту.

— Тупа тӑватӑп.

— Ҫӗр ҫырт.

Нарпи чӗркуҫленсе ларчӗ те ҫӑвара тӑпра хыпрӗ. Чӗкеҫ айккинелле пӑхса илчӗ те шӑппӑн:

— Тепӗр тӑхӑр уйӑхран ман ача ҫуралчӗ, — терӗ. — Ывӑл ача.

— Ан тӗлӗнтер-ха. Халь ӑҫта вара вӑл?

— Малтан ҫине тӑрсах кӑкӑр патне туртӑнатчӗ. Виҫҫӗмӗш кунне чирлерӗ, макӑрма пуҫларӗ. Вара эпӗ юмӑҫ патне вӗҫтертӗм. Ҫитнӗ ҫӗре сывлайми те пулчӗ. Юмӑҫ та чӗртеймерӗ. Вилчӗ вӑл.

— Апла эппин вӑл ман пичче пулнӑ.

— Ҫапла пулса тухать ӗнтӗ.

— Пит ют ҫынсемех мар эпир санпала, Нарпи. Пуҫна ан ус, хӗрӗм. Юрататӑн пулсассӑн кӗт. Куратӑн пулӗ, Ватрас та ватӑлса пырать. Ҫамрӑк турхан пулатех ӗнтӗ.

Ҫак калаҫу Нарпи шухӑшне пачах та тепӗр майлӑ ҫавӑрса ячӗ. Чӗкеҫ пирки ахалех япӑх калаҫаҫҫӗ. Тавҫӑруллӑ хӗрарӑмах иккен вӑл. Телейсӗр юрату хуҫнӑ ӑна. Ҫавна пулах вӑл пурнӑҫ ҫине урӑхларах пӑхать, хӑйне те тивӗҫлипе хакламасть. Анчах хӑюллӑхӗ те ҫук мар, Алмасшӑн еплерех сиксе ӳкрӗ вӑл. Тем тума хатӗр.

Чӗкеҫ килне кӗчӗ те каҫхи апат пӗҫерес тесе кӑвайт чӗртме тытӑнчӗ. Ку вӑл час пулакан япала мар. Вутчульне хурҫӑ тимӗрпе ҫапса кӑларнӑ хӗм пӗрчисем малтан ӑвӑ ҫине ӳкрӗҫ. Лешӗ кӑштах мӑкӑрланма тытӑнсан Чӗкеҫ хуллен вӗре-вӗре илчӗ. Ӑвӑ йӑлкӑшсах ҫунма тытӑнчӗ. Кӑвар хуллен ҫӳхе те типӗ хӑйӑсем ҫине куҫрӗ. Вучах чӗрӗлчӗ. Шыв вӗреме кӗрсессӗн типӗ тинкӗле ямалли кӑна юлчӗ.

Шӑп ҫав самантра пӳрт умӗнче ура сасси илтӗнсе кайрӗ. «Тахӑшӗ килет ӗнтӗ», — тесе шутласа илчӗ Чӗкеҫ ҫи-пуҫне, ҫӳҫне тӳрлеткелесе. Пӳрте Амине кӗрсе тӑчӗ. Аллинче пысӑках мар чӗрес. Кил хуҫи кун пек сумлӑ хӑна килессе ӗмӗтленме те пултарайман. Турхан арӑмӗ хӑй ҫитрӗ.

— Алмас кайрӗ те кил пушанса юлчӗ, — пуҫларӗ калаҫӑвне Амине. — Ӑшӑм вӑркать. Никампа калаҫма ҫуккипе килтӗм ӗнтӗ.

— Иртсе лар. Сире валли Пӑрчкан пур мар-и вара? Хирӗҫсе каймарӑр пуль те?

— Йӑлӑхтарса ҫитерчӗ ӗнтӗ. Ларать тумлантарнӑ тунката пек. Ватраспа кӑна калаҫарах парать.

— А-а… Ахальтен каламаҫҫӗ пуль ҫав турхан икӗ арӑмпа пурӑнать тесе, — кулса илчӗ Чӗкеҫ. — Кӗвӗҫӳ пурри сисӗнет.

— Чӗкеҫ, пулӑш-ха. Ахаль тумӑп. Эсӗ ҫак пыл чӗрессине илсе ларт-ха, — сӗнчӗ Амине. — Пулӑш мана, тепре пулӑш.

— Мӗн тумалла вара?

— Ҫав Пӑрчканран хӑтӑласчӗ.

— Тупнӑ кулянмалли, кӑлар та яр.

— Ватрас хӳттипе пурӑнать ҫав. Унтан епле иртӗнха. Пулӑш мана, Чӗкеҫ. Ылтӑнӑм та пур. Хӗрхенмӗп.

— Мӗнпе пулӑшӑп-ха сана? Кала эсӗ.

— Хам та пӗлместӗп ҫав. Нимӗн тума аптранипе килтӗм ӗнтӗ.

— Тен, ӑна наркӑмӑш ярса памалла?

— Ун пирки шутласа пӑхнӑ-ха эпӗ, анчах Ватрас хӑвӑрт тавҫӑрса илессӗн туйӑнать. Сӗтел хушшинчи вилӗмӗн сӑлтавне тупма йывӑрах мар. Апат юлашкине йытта парса пӑхӗ те… Кереме кӗлӗ тума кайнисӗр пуҫне ниҫта та тухмасть вӗт-ха.

— Эсӗ ӑна кӳлӗ хӗррине кӗпе ҫума яр хӑв тумна хӑвах ҫу тесе. Унта вара куҫ курӗ. Тӗттӗмленме пуҫласан хуш. Уншӑн пурпӗрех вӗт, яланах тӗттӗм.

Амине ҫапла турӗ те. Пӑрчканӑн хуралнӑ кӗпине кӗл шывӗнче вӗретрӗ. Унтан чирлерӗм пулмалла, пуҫ ыратать тесе кӗпине кӳлӗ хӗррине кайса чӳхеме Пӑрчкана хушрӗ. Лешӗ итлерӗ. Акӑ вӑл хӑрах аллипе кӗпе янӑ йывӑҫ витрене йӑтрӗ те урама тухрӗ. Тепӗр аллинче — туя. Вӑл пулӑшнипе кӳлӗ хӗррине илсе ҫитерекен сукмака тупрӗ. Хӑй тӗрӗс утни пирки те иккӗленмерӗ. Унӑн ҫивӗч хӑлхисем шапасен юррине инҫетренех илтрӗҫ. Кӳлӗ хӗррине ҫитсессӗн туяпа шыва тӗрӗслесе пӑхрӗ те витрери кӗпене кӑларса чӳхеме тытӑнчӗ. Йывӑҫ тӗмми хыҫӗнче пытанса тӑнӑ Чӗкеҫ ун патнелле васкарӗ. Пӑрчкан патне ҫитиччен тӑват-пилӗк утӑм кӑна юлнӑччӗ, ҫӳлтен тахӑшӗ кӑшкӑрчӗ: