Иван Сипаков: Падары нам дрэва

— Кто вы, наш гость? Здравствуйте!

Ён адразу ж з радасцю адгукнуўся на знаёмыя словы.

— Здравствуйте!

Той жа час знікла какафонія гукаў, павярнулася адно з люстэрак у сцэне, і ў ім з'явіўся прыстойны твар маладога чалавека ў касаваротцы. Ён прыязна ўсміхнуўся Радзіму і спытаў:

— Мы — зэмы. А вы — русский?

— Нет, я белорус.

Адразу ж малады чалавек знік, люстэрка перавярнулася, захінулася, і зноў пачуліся словы розных моў — нібыта хто перамотваў касету. Нарэшце нешта шчоўкнула, адкрылася іншае люстэрка, і ў ім з'явіўся прыгожанькі тварык дзяўчыны, мусіць, яго равесніцы. Сэрца ў яго аж ёкнула: Юля! Дзяўчына вельмі была падобна на аднакласніцу, а таму ён нават не сумняваўся, што так лёгка і проста знайшоў яе!

Тым часам дзяўчына на чысцейшай беларускай мове загаварыла да яго:

— Прабачце, калі ласка, што мы прывіталі вас не на вашай роднай мове. Будзьце ласкавы, паведаміце, раскажыце нам, хто вы, адкуль вы, абмалюйце сваю краіну, з якой вы наведаліся да нас. Нам будзе вельмі цікава пачуць і пра вас, і пра ваш цудоўны край.

Ён стаяў і маўчаў. Пачынаў ужо злавацца, толькі не разумеў на каго — на сябе, ці на дзяўчыну. Калі гэта і праўда Юля, то навошта яна выдурняецца, добра ведаючы, што іх клас не вучыў беларускай мовы, а калі ўсё ж не яна, то як растлумачыць гэтай незнаёмай дзяўчынцы, што ў іхняй акрузе і блізка не было ніводнай беларускай школы, а ў рускіх ад роднай мовы і літаратуры вызвалялі ўсіх, хто жадаў.

Ужо адчуваючы, што гэта, канечне ж, не Юля, — іначай адкуль жа ў Юлі чырвоныя валасы?! — здагадваючыся, што робіць недарэчнасць, усё ж адважыўся спытацца:

— Юля, гэта ты?

Дзяўчына зніякавела, паглядзела на яго, як на ненармальнага, хоць і здзівілася, але стрымалася, узяла сябе ў рукі, усміхнулася:

— Мяне завуць Оя. Дык мы чакаем вашага аповяду пра родны край, пра сваю зямлю.

— Я вас не панімаю, — раздражнёна, нібы назло каму, адказаў Радзім.

— Як не разумееце? — здзівілася дзяўчына. — Не разумееце, чаго ад вас хочуць ці не разумееце, што вам гаварыць? Вы што, і праўда не ведаеце роднай мовы?!

— Не ведаю, — насуперак усяму і ўсім — і сабе, і ёй — горда адказаў ён.

— Вы не вывучалі сваёй мовы?! — разгублена перапытала дзяўчына, спадзеючыся, што яна ўсё ж абчулася ці нешта не так зразумела, што хлопец зараз паправіцца, запярэчыць.

Але ён зацята стаяў на сваім:

— Не вывучаў.

— А вы ведаеце, што ў нас той, хто не шануе родную мову, лічыцца дзяржаўным злачынцам і адразу ж аддаецца пад суд? — пыталася дзяўчына ў яго і адначасова слухала кагосьці іншага, прыклаўшы, як нашы тэледыктаркі, да вуха тэлефон. Той іншы, мусіць, штосьці пытаўся ў яе, дзяўчына адказвала:

— Немагчыма! Ён жа — нямко… Сваёй мовы не ведае!

І ў той жа момант пачалі паварочвацца амаль усе люстэркі ва ўсіх чатырох сценах, а ў іх з'явіліся здзіўлена-зацікаўленыя твары, быццам усе, хто сачыў за ім нябачна, цяпер увачавідкі захацелі зблізку паглядзець на такое дзіўнае дзіва — на чалавека, які не ведае роднай мовы.

Дзяўчына зноў паднесла да вуха тэлефон, і Радзім, здаецца, сам адчуваў, як той, невідомы, быццам рэжысёр гэтага спектакля, падказваў штосьці Оі.

— А што ў вас за кніга? — ужо кладучы тэлефон, спыталася дзяўчына.

Ён, шануючы вывіхнутую руку, дастаў з-пад папружкі падручнік і абыякава адказаў:

— Хімія.

Дзяўчыну як уджаліў хто. Яна падхапілася, зноў паднесла да вуснаў мікрафон, спалохана закрычала ў яго:

— Таля-маля! Таля-маля!

Радзім не зразумеў, што здарылася. Адначасова заварушыліся ўсе люстэркі, пачаўся нейкі шум, тупат, крык — нібыта мноства людзей бегла кудысьці, уцякала. Умомант зніклі ўсе адлюстраванні ў люстэрках, і нават Оя таропка выбралася з-за стала.

Усе некуды хаваліся, усе спалохана крычалі:

— Таля-маля! Таля-маля! Таля-маля!

У шкляным памяшканні, дзе ён стаяў, зрабілася ціха-ціха — як усё роўна перад гэтым у пустыні: ні шолаху, ні пошуму, ні гуку.

Цішыня ціснула на вушы, стаяць вось так, нічога не ведаючы, і не разумеючы, што вакол цябе адбываецца, было непрыемна, але ён усё ж стаяў і чакаў.

І нарэшце пачуў крокі, а пасля і ўбачыў таго, хто ішоў да яго, — гэта быў адзін з тых зэмаў, якія сустрэлі Радзіма адразу ж за шкляною сцяною. Набліжаўся ён вельмі асцярожна, абачліва. У руках трымаў нейкія яркія, рубінавыя, падобныя на ружы, кветкі. Ён выстаўляў іх далёка наперад — ці то сам баяўся незнаёмца, ці то наадварот паказваў яму, што хвалявацца няма чаго: ён усяго толькі падорыць кветкі.