Уільям Шэкспір - Антоній і Клеапатра

Клеапатра (69—30 гг. да н. э.) — царыца Егіпта, дачка Пталамея Аўлета. Паводле бацькавага завяшчання, выйшла замуж за свайго брата Пталамея Дыяніса і правіла разам з ім. Потым была скінута, але ў 47 г. да н. э. зноў пасаджана на трон Юліем Цэзарам. Пасля смерці Цэзара зблізілася ў 41 г. да н. э. з Маркам Антоніем. Тады ёй было гадоў 27, Антонію — 40.

Актавія — сястра Актавія Цэзара, пасля смерці свайго першага мужа Марка Клаўдзія Марцэла выйшла замуж за Марка Антонія.

...трэці слуп сусвету — член трыумвірата (адзін з кіраўнікоў Рымскай імперыі).

Магчыма, злуецца Фульвія.— Фульвія — першая жонка Марка Антонія.

...жаўтароты Цэзар — Актавій Цэзар, у той час чалавек вельмі малады — 21 год.

I Фульвія тады пайшла вайною.— Ганец расказвае аб сямейнай міжусобіцы. Калі адсутнічалі Актавій і Антоній, Фульвія захапіла ў Рыме ўладу і выступіла супраць Актавія, які развёўся з Клодыяй — яе дачкой ад першага шлюбу. Вайна гэта скончылася ў 41 г. да н. э. перамогай Актавія.

Лабіен з парфянскім войскам...— Лабіен Квінт — рымскі палкаводзец, сын Ціта Лабіена, саратніка Юлія Цэзара, перайшоў да парфян і ў саюзе з імі ваяваў супраць Рыма. Быў разбіты Венцідзіем, палкаводцам Антонія.

Сікіён — горад у Грэцыі.

Раптоўна ўзбунтаваўся Секст Пампей.— Пампей, выгнаны з Рыма трыумвірамі, захапіў багатыя хлебам вобласці — Сіцылію, Сардзінію і Корсіку — і ўчыніў Рыму галодную блакаду.

Разбушаваўся рымскі Геркулес.— Антоній з твару быў падобны на статую Геркулеса, патомкам якога лічыўся.

Ты адступаў паспешна ад Мадэны.— У 43 г. да н. э. Антоній асадзіў у Мадэне аднаго з правадыроў рэспубліканцаў. Рымскі сенат паслаў таму на дапамогу войскі пад кіраўніцтвам двух консулаў — Гірцыя і Пансы, якія разбілі Антонія, але самі загінулі ў бітве.

Мандрагора — расліна з сям'і паслёнавых, ужывалася ў старажытнасці для чарадзейства і як снатворны сродак.

Атлант — міфічны волат, які падпіраў плячамі неба.

Не абмінуў мяне і Гней Пампей.— Маецца на ўвазе, як паведамляе Плутарх, не Гней Пампей Вялікі, а яго сын, які таксама зваўся Гнеем, забіты ў 45 г. да н. э.

Каля гары Мізенскай.— Мыс недалёка ад Неапаля.

А сустрэліся яны ўпершыню на рацэ Кідне.— Кідна — рака ў Малой Азіі (цяперашняя Кірасу).

Прыслужніцы вакол, як нерэіды.— Нерэіды — німфы, русалкі.

Бітва пры Філіпах.— Філіпы — прыморскі горад Македоніі. У бітве пры Філіпах Антоній і Актавій разбілі Брута і Касія ў 42 г. да н. э.

Нарцыс — міфічны вобраз прыгожага юнака, які, закахаўшыся ў сваё адлюстраванне ў рэчцы, утапіўся ў ёй і ператварыўся ў кветку, названую яго імем.

Гаргона — міфічная пачвара, якая магла ператварыць у камень кожнага, хто на яе гляне.

Капітолій — узгорак у Рыме, дзе знаходзіўся будынак сената, у якім быў забіты Юлій Цэзар.

...прыносіў Цэзару адну царыцу.— Паводле Плутарха, Юлій Цэзар пажадаў, каб яго спатканне з Клеапатрай адбылося ўпотай. Прыдворны царыцы прынёс яе да Цэзара ў пасцельным мяшку.

Пталаміды Піранея — піраміды Пталамея. П'яны Лепід блытае словы.

Адпомсціў я за гібель Марка Краса.— Марк Ліцыній Крас, былы консул і член Першага трыумвірата, загінуў на вайне з парфянамі ад рукі парфянскага цара Арода. Сын Арода Пакор быў разбіты Венцідзіем.

Фенікс — легендарная птушка, якая, згарэўшы, адраджалася са свайго попелу.

Цэзарыён.— У Клеапатры было некалькі дзяцей, у тым ліку сын Цэзарыён ад Юлія Цэзара.

Ізіда — сястра і жонка Азірыса, багіня шлюбу, медыцыны і земляробства, увасабленне егіпецкай цывілізацыі.

Мыс Анцыум — у Грэцыі, каля ўваходу ў Амбракійскі заліў.

Брундзізій — рымскі порт у паўднёвай Італіі.

Тарэнт — горад у паўднёвай Італіі.

Тарына (цяпер Парга) — горад у Эпіры (паўночная Грэцыя).

Фарсала — горад у Фесаліі (Паўночная Грэцыя). Бітва пры Фарсале, у якой Юлій Цэзар канчаткова перамог Пампея Вялікага, адбылася ў 48 г. да н. э.