Yrsa Sigurðardóttir - Het laatste ritueel

Het laatste onderdeel dat in dit vreemde allegaartje van informatie over de universiteit van München te vinden was, betrof het voorblad van de scriptie voor zijn bachelorgraad in Geschiedenis. Te oordelen naar de titel van de scriptie ging het stuk over heksenvervolgingen in Duitsland, vooral en in het bijzonder de terechtstelling van kinderen die van toverij verdacht werden. Þóra huiverde. Ze was natuurlijk op de hoogte van heksenverbrandingen op IJsland door de geschiedenislessen uit haar middelbareschooltijd, maar kon zich niet herinneren dat er in dat verband kinderen genoemd waren. Het was haar nauwelijks ontgaan, hoewel ze toentertijd geschiedenis vreselijk vond. Er volgde geen andere informatie over de scriptie dan de eerste bladzijde. Þóra hield het er dan ook maar op dat de conclusie van de scriptie geweest was dat er geen kinderen verbrand waren. Vanbinnen wist ze toch wel dat dit niet het geval was. Ze begon het hoofdstuk over de universiteit van IJsland te lezen.

Daarin zat een kopie van een brief van de universiteit waarin Harald meegedeeld werd dat zijn aanvraag om ‘toegelaten te worden tot de mastersopleiding geschiedenis, gehonoreerd was en dat hij in de herfst van 2004 zijn studie aan de universiteit kon beginnen. Daarop volgde een uitdraai van de resultaten van de vakken die Harald afgerond had. Þóra zag aan de datum van de uitdraai dat het document na zijn dood uitgeprint was. Hoewel het Harald niet gelukt was veel semesters volledig af te ronden in de tijd dat hij op IJsland studeerde, waren de cijfers nog steeds erg hoog. Þóra kreeg het vermoeden dat hij het voor elkaar gekregen moest hebben zijn tentamens in het Engels af te leggen, aangezien hij voor zover zij wist geen IJslands kon. Het scheen haar toe dat hij behalve zijn masterscriptie nog tien studiepunten open had staan.

Er volgde een lijst met vijf namen. Het waren allemaal IJslanders en achter elke naam stond hun studie geschreven en iets wat geboortejaren zouden kunnen zijn. Er stond niets anders op de pagina en Þóra nam aan dat dit Haralds vriendenkring moest zijn: ze hadden allemaal ongeveer dezelfde leeftijd als hij. De namen waren: Marta Mist Eyjólfsdóttir, gender studies, geb. 1981; Brjánn Karlsson, geschiedenis, geb. 1981; Halldór Kristinsson, geneeskunde, geb. 1982; Andri Þórsson, scheikunde, geb. 1979; Bríet Einarsdóttir, geschiedenis, geb. 1983. Þóra bladerde door in de hoop dat er meer informatie over deze jongeren naar voren zou komen, maar dat was niet het geval: vervolgens kwam een uitdraai van het universiteitsterrein en de belangrijkste gebouwen. Er was een cirkel om de vakgroep geschiedenis en het Árni Magnússon-instituut gezet, en ook een cirkel om het hoofdgebouw van de universiteit. Weer nam Þóra aan dat Matthias die in het document getekend had. Daarop volgde een tweede uitdraai, van de website van de universiteit; Þóra doorlas de Engelse tekst die over de vakgroep Geschiedenis ging. Daarna kwam een soortgelijke pagina over studies voor buitenlandse studenten. Er viel weinig uit deze informatie op te maken.

Het laatste document in dit hoofdstuk was een uitdraai van een e-mail, verzonden vanaf het mailadres hguntlieb@hi.is, wat duidelijk het adres van Harald aan de universiteit was geweest. Bij het lezen van het bericht viel het Þóra op hoe onpersoonlijk de tekst was, hoewel het een brief van een zoon aan diens vader betrof. In weinig woorden ging de brief over hoezeer Harald het op IJsland naar zijn zin had: hij had zich in een praktisch onderkomen gevestigd enzovoorts. Het bericht eindigde ermee dat Harald zei een professor gevonden te hebben die de supervisie van zijn scriptie op zich zou nemen: professor Ólafsson. Volgens het bericht ging de scriptie over een vergelijking tussen heksenverbrandingen op IJsland en in Duitsland, en richtte het stuk zich met name op het feit dat de meesten van hen die op IJsland voor hekserij veroordeeld waren, mannen waren, anders dan in Duitsland gebeurde, waar het doorgaans om vrouwen ging. Hij sloot de brief met een groet af, maar Þóra werd getroffen door een postscriptum onder Haralds naam waarin het volgende stond: ‘Als je contact met mij wilt hebben, dan heb je nu mijn e-mailadres.’ Dat wees nou niet bepaald op veel liefde. Misschien had het ontslag uit het leger iets met dit slechte contact te maken. Hoe dan ook, zijn vader scheen naar de foto’s te oordelen niet de meest begripvolle persoon te zijn en hij was ongetwijfeld ontevreden over zijn nageslacht dat niet aan de eisen voldeed die aan hen gesteld waren.

Op de volgende bladzijde was er een kort antwoord van zijn vader, ook een uitdraai van een e-mail. Daarin stond: ‘Beste Harald, ik stel voor dat je je verre van dit scriptieonderwerp houdt. Het is slecht en niet geschikt om karakter mee op te bouwen. Ga verstandig met je geld om. Groet,’ en daaronder was een standaardondertekening met de volledige naam, functie en het adres van zijn vader. Dat was het dan, dacht Þóra. Wat een rotzak! Geen woord over dat hij het leuk vond iets van zijn zoon te horen noch dat hij hem bijzonder miste, laat staan dat hij met ‘papa’ of iets dergelijks ondertekend had. Het was duidelijk dat de relatie koel was, zo niet ijskoud. Daarnaast was het, als je erover nadacht, vreemd dat geen van beiden de groeten van of aan de moeder en de jongste zus deed. Þóra wist niet of er andere e-mailberichten tussen vader en zoon uitgewisseld waren; er zaten in ieder geval niet meer mails in de map.

Tot slot was er een uitdraai van de universiteit met een opsomming van verenigingen voor studenten en de titels van blaadjes die de studenten binnen de afzonderlijke vakgroepen uitgaven. Þóra liep de lijst na, maar zag niets belangwekkends tot onder aan de lijst; daar stond: ‘Malleus Maleficarum – vereniging van mensen die in geschiedenis en folklore geïnteresseerd zijn.’ Þóra keek op van het blad. Dat was dezelfde naam die op de gekopieerde notulen van de eerste bijeenkomst van een soortgelijke vereniging in de compilatie over de universiteit van München stond. Þóra bladerde terug om er zeker van te zijn dat dat klopte. Ze zag dat onder de naam van de vereniging op de IJslandse lijst met een potlood geschreven was ‘2004 errichtet’: in 2004 opgericht. Dat was nadat Harald aan de universiteit van IJsland begonnen was. Misschien had hij het initiatief genomen de vereniging op te richten? Dat was niet onwaarschijnlijk, behalve dat deze Malleus Maleficarum dan heel specifiek met geschiedenis en folklore te maken moest hebben. De naam kon natuurlijk verklaren wat voor vereniging het was, maar Þóra wist niets van Latijn. Ze bladerde door naar het vijfde hoofdstuk: dat over de bankrekeningen.

Het vijfde hoofdstuk was een dikke stapel papier die bestond uit afschriften van een bankrekening in het buitenland. Harald Guntlieb stond te boek als de rekeninghouder en er werden op het eerste gezicht enorme bedragen op de rekening bijgeschreven, hoewel er aan het einde van het laatste afschrift weinig meer op de rekening stond. Met een markeerstift waren sommige transacties gearceerd: in roze grote geldopnames en in geel stortingen van hoge bedragen. Þóra zag al vlug dat wat met geel aangestreept was steeds hetzelfde bedrag betrof, dat aan het begin van elke maand overgemaakt was. Dat was een flinke smak geld, meer dan Þóra in een halfjaar verdiende, zelfs als ze veel opdrachten had. Dit moesten wel betalingen zijn uit het fonds waarvan Matthias gezegd had dat Harald dat van zijn grootvader geërfd had. Het was niet onwaarschijnlijk dat de betalingen uit deze erfenis dusdanig geregeld waren dat Harald ze met vaste regelmaat uitgekeerd kreeg in plaats van alles in één keer in bezit te krijgen. In veel gevallen werden zulke regelingen getroffen, indien de erfgenaam jong was, en dan alleen tot een vastgestelde leeftijd bereikt was. De leeftijdsgrens hing ervan af hoe betrouwbaar de jongere persoon was om wie het ging. Men had Harald Guntlieb duidelijk als niet erg verantwoordelijk beschouwd. Þóra rekende uit dat hij zevenentwintig jaar geweest moest zijn toen hij stierf en nog niet het volledige beheer over zijn vermogen gekregen had. Toch hadden zich aanzienlijke bedragen op zijn rekening opgehoopt en het was duidelijk dat Haralds levensuitgaven ver onder datgene lagen wat hij elke maand tot zijn beschikking had.