Уладзімір Караткевіч: Званы Віцебска

Кунцэвіч. Ну-ну... рана... Вядзі сюды пасланцоў.

Палікар прыводзіць Сцяпана Пасіёру, Сымона Нешу, папа Iлю, Ропата і Вольху.

Здароў, сыны.

Маўчанне.

Ропат. Сыны мы табе альбо не – гэта стане ясна пры канцы размовы, ваша правялебнасць. Мы – простыя людзі. Прыйшлі прасіць вольнасці і правоў.

Кунцэвіч. Э-эх, сыны. I я ж чалавек, просты паходжаннем. Як вы ўсе. Бацька мой – шавец. Хрысцілі мяне ў беднай царкве святой Параскевы.

Iля. Якую цяпер твае хаўруснікі адабралі ды вуніі перадалі. Добра ты пачаў. Са здрады правай веры і мовы.

Пасіёра. Якой там “правай”? Проста “сваёй”. Мова “правай” не бывае. Яна – свая. Адна. Гэта прыказка, біскуп. Глядзі, як бы канец твой не быў ад рук з цярпення выведзенага, разлютаванага народа.

Кунцэвіч. Што ж, пакінеце мяне ў памяці людской.

Ропат. Права на месца ў гэтай памяці заваёўваюць не колькасцю ахвяр, не дымам пажараў, а дабрадзействамі, колькасцю дабра, паслуг, ласкі, што ты зрабіў людзям. Простым людзям.

Кунцэвіч. І я просты, сыны.

Ропат. Прадаў ты, святы айцец, просты народ.

Неша. Вольха, падай яму.

Вольха. Можа, гэта да чагосьці і прывядзе... Мы молім цябе выслухаць нас. Выслухаеш – згодныя быці з табою... Не – глядзі.

Кунцэвіч. Нешта ў цябе, паэта... язык заплятаецца.

Вольха. Тое, што я паэта, – справа дзесятая. (Падае ліст.) На.

Кунцэвіч(чытае). “Не хочаш нас трымаць пры правах нашых... дазваляеш гвалты рабіць і праліваць кроў тых, хто не хоча ісці... у адступніцтва. Зараз ніхто ўжо не забяспечаны ў сваім праве і вольнасці, і ў кароткі час настане вялікая смута... крыві забітых на страшным судзе божым шукаць стану”.

Усе. Так ёсць.

Кунцэвіч. Але ж адзінства ўсіх?! Спакой?!

Неша. Калі і зараз адмовіш – вымусіш нас разам з прарокам крыкнуць: “Судзі мя, божа, і рассудзі спрэчку маю”.

Вольха. Чытай далей, біскуп.

Кунцэвіч(чытае). “Вы ад казацтва і ад нас, беларусаў, большую частку ратнікаў патрабуеце. Як мы можам выступіць у абарону вашай дзяржавы і міру яе, калі ў сваім доме міру не маем? Як будзем гасіць крывёю ваш пажар, калі полымя ў нашай хаце не гасяць? Хто ж – о божа жывы! – ясна гэтага не бачыць, якія вялікія ўцясненні церпіць наш старажытны народ? Няўжо гэта не самому богу крыўда?” (Мякка.) I вы, сыны, лічыце, што вашы пастыры хочуць крыўды богу?

Вольха. Ну, досыць. Маўчаў я. Ведаем мы, якія вы. Унь хелмскі ўладыка ёсць, сведчу богам жывым, і гэта ўсім вядома, нейкі па мянушцы Пакост, бо ён аднойчы, у бурсацтве, пакостам кашу заправіў і з’еў, і ён віленскага купца сын і ў аднаго бурмістра сцягнуў сукно і, ратуючыся, пайшоў у манахі.

Кунцэвіч. Глядзі-і, паэта!

Ропат. Дый ты сам! Нашы торбы хапаеш, з нашых торбаў сала жарэш. Бо ставяць на высокія саны ўлад духоўных – выскачак, якія матку зарэзаць здатныя, ад мовы, веры, радзімы адрачыся.

Кунцэвіч. Сынок... Сыны-ы... Якую радасць вы б прынеслі богу і мне, каб ты... каб вы са мной.

Ропат. Каб з табою, айцец святы, здзекавацца нават з трупаў нашых аднапляменнікаў. У Вільні, у Полацку ці не вялікі ўціск? Пахаваць чалавека трэба. А вы брамы, якімі нікому не забараняецца хадзіць, якія для ўсіх людзей, немцы яны, яўрэі ці татары, – вы тыя брамы запіраеце, і вымушаны мы продкаў выносіць у тую браму, якой смрад і адну толькі нечыстоту гарадскую вывозяць. Быў бы ў цябе сын, біскуп, хацеў бы ты, каб ён вось так цябе вынес?

Кунцэвіч. О божа! Няўжо не разумееце, што я, хай сілаю, вяду вас да спакою, да адзінства? Каб не рэзалі адзін аднаго з-за догматаў, з-за таго, колькі пальцаў складаць для крыжа!

Ропат. Значыць, усім іншым народам набіць морду і пазбавіць усяго, каб была, значыцца, поўная ўжо еднасць.

Кунцэвіч. Адзінства-а, разумееце вы? Справа, аб якой людства марыць.

Пасіёра. Гэта была б харошая справа! Я ў ногі пакланіўся б таму, хто праводзіць такую добрую справу...

Кунцэвіч(стомлена). Ну вось.

Пасіёра. ...каб толькі гэтая справа не была аддадзена ў брудныя рукі.

Вольха. Мы згаджаліся з уніяй. Мы лічылі, што задумай сваёй гэта – вялікая, святая справа, і таму тры гады падпарадкоўваліся табе, Ізахват.