Уладзімір Караткевіч - Званы Віцебска

Матыс. Гэна... ведаем... У нас крамніцы і каморы зачыніў, яткі мясныя, пастрыгальню, перавозы на Дзвіне і на Лучосе... Хай яму... бручкай па мордзе.

Абдзярыха. Латок з маімі калдунамі найлепшымі тройчы перакідаў, каб яго самога так апракінула! Бачыце, у царкву яго, анахцамскую, не хаджу, каб па ім так тыя анахцамы давеку хадзілі.

Вільнянін. Вільня кіпіць. Вялікая грамада. У замках і па слабодах і дамах шляхецкіх хоча паўторна бунтавацца.

Палачанін. Яны яшчэ раз хочуць свой каляндар рымскі ўвесці. Каб было на дзесяць дзён наперад ад нашага. Дзесяць дзён жыцця кожнага з нас украсці. Каб перад богам не ведалі, як сказаць, што мы ў іх рабілі. Забылі, як мы, палачане, ужо хрысцілі іх за гэтыя дзесяць дзён доўбнямі.

Навум Воўк. Кіньце вы пра калдуны ды календары. Справу кажыце.

Мамка (выйшаўшы з шалаша). А ў храме, а пане мой божа. Я пабыла на прачыстую, то закаялася. Пань і паннаў голкамі колюць і за паню з падкручаннем шчыкаюць.

Iля. Ну, гэта табе не вялікая бяда.

Мамка. Змоўч, поп, нахабная твая пыса. Хто, як не брат твой, у Заручаўі, напіўшыся, вакол уваскрасенскай царквы на казле са спяваннем сто другога псалма ездзіў?! Вось за такіх і зваліўся на нас Ізахват.

Iля. Што ты, што ты, баба?

Абдзярыха. Ты папа Ілю катаеш, каб цябе да нагі выкаціла? Ты святога чалавека, каб цябе так па спіне свянціла.

Учапіліся адна адной у валасы.

Неўсця. Ну вось, галубочкі мае, і вайне пачатак, каб вам, даражэнькія мае сёстры, скулу на язык.

Абдзярыха. А табе столькі туды скулляў з муллем, колькі твая маці з цыганамі грашыла. Ды вялікіх скулляў, з мае калдуны.

Мамка. Каб табе такую вайну кожны дзень у хаце.

Неўсця. Дальбог, каб ведаў, не звязваўся б. Не бабы, а татарская навала.

Пасіёра. Ціха, бабы! Слухай, народ! Не да бабскіх спрэчак. Не за валасы, за душу ўхапілі.

Мамка. А божа ж мой, ну, чысты анёл.

Пасіёра. Ад Вільні да Магілёва куюць людзей у жалезы, кідаюць у цямніцы. Людзі ў Барысаглебскім манастыры адзінаццаць дзён трывалі асаду. Толькі полацкая замкавая варта агнём іх узяла.

Ропат. Вось гэта людзі!

Пасіёра. То што мы будзем? Цярпець? Магнацтва, акрамя нямногіх, здрадзіла, запляміўшы наш гонар. Яны цяпер па-чужынску цвэнкаюць, усе гэтыя тышкевічы, агінскія, валовічы, сангушкі, сапегі, браніцкія, аскеркі, храпбтовічы і іншыя, імя іх – легіён. Ім ужо мова Кірылы з Турава, Скарыны і Цяпінскага – грубая, як калі ў жываце бурчыць. Псы. Ледзь не адны мы засталіся, мы, просты народ. Што рабіць?

Вольха. Мы, мяшчане, у законе выраслі, звыклі паважаць закон. Мо напішам каралю ды пацерпім крыху яшчэ. Вы ведаеце, я не з зайцоў...

I тут кінуўся да яго Ропатз бердышом-гізаўраю ў руцэ.

Ропат. Змоўч ты, смоўж! Церпім, як у часы ранніх хрысціян. Толькі нас не львам, нас сабакам-падлажэрам кідаюць. А мы маўчым! Досыць маўчаць, Віцебск, досыць, зямля!

Вольха. Галосіш занадта гучна. Парадзіхаю. Ды крыкам нічога не народзіш.

Ропат. Бачыш? Гэта гізаўра.

Пасланцы. Ды разбараніце іх. Зброю ўзнялі. Не ведаюць – на каго.

Вольха. Калі ўзняў зброю – трэба апускаць. Ну!

Ропат (усадзіўшы гізаўру ў зямлю ля ног Вольхі). Не пойдзеш – галаву развалю. До цярпець! Воўк перарэжа ўвесь статак...

У гэты момант з’яўляецца на чале гвардыі Палікарі ўзброены доўбняй зверападобны Дарафей.

Неўсця. Раўніцелі веры з’явіліся. Ну дакладна як у юнацкіх снах нявінныя атракавіцы, каб ім, галубочкам, здохнуць без пакаяння.

Матыс. Ідуць... Аж... засмярдзела.

Iля. Бязлепіцу і грубасць сказаў. На такіх трэба казаць: “Пачэ калу смярдзяй”.

Дарафей. Што, айцы, зноў незаконнае зборышча? Давай, давай адсюль. А то ўздасца вам па грахах вашых. Шкуру гарачымі бізунамі дзерці буду.

Навум Воўк. Глядзі, гэты табе унію ніжэй спіны прапіша.

Палікар. Не звягай на унію, чарвяк.

Палачанін. Хочаце, каб мы глагол, у якім нарадзіліся, змянілі на чужы.

Аршанец. Каб віцебскія ды аршанскія званы на лаціне спявалі.

Вільнянін. Хай пяюць... Абы на іх адпяванні.

Iля.Толькі як ты з чортам дамовішся на чужой мове?

Дарафей. А можа, звыклі б. А, братачкі?

Пасіёра. Можа. Можа, нават і лепей, каб звыклі. Каб толькі не стаяў над намі Рым. I ніхто ў свеце. Досыць. Абрыдла.