Уладзімір Караткевіч: Званы Віцебска

Ропат. Аж пакуль не зразумелі, што ты, айцец святы, і іншыя такія... айцы святую справу зрабілі падманам, брыдотай, забойствам нашай зямлі, нашых людзей і свабоды, пакуль не ўбачылі, што ты – святы воўк, Ізахват.

Пасіёра. I гэта апошняе папярэджанне табе Віцебска. Парушыш спакой і закон – крыўдуй на сябе.

Паўза. Пасля выбухнуў Палікар.

Палікар. Нахабы, віцебскія свінні! Ды... галовы з іх дзерці! Ды аддай жа загад! Гвардыю сюды!

Ропат. Ну, калі ён хоча быці не толькі айчымам, але і сына забойцам і парушалькікам слова, – клічце служак.

Кунцэвіч(дрыжучы ад гневу). Я даў слова. Хай ідуць.

Езуіт. Чакай. Слова? Трымаць? Перад такімі?

Кунцэвіч. Адкасніся. Хай ідуць.

Езуіт. Дрэнна цябе вучылі.

Кунцэвіч. Хай дзякуюць лёсу. Хай ідуць.

Пасланцы ідуць да дзвярэй. I зноў за вокнамі песня.

Ропат. Чуеш? Тваю песню спяваюць, Вольха.

Вольха. Яшчэ адзін атрад.

Неша. А чаго гэта ты не спяваў: “Што маюць – прайграюць, Багуся”? Куліна нейкая.

Ропат. Змоўч!

Iля(ціха). Чаму ён вось так адпусціў нас? Ані пагрозы?

Ропат. Не ведаю.

Пайшлі.

Езуіт. Сорам табе, Кунцэвіч. Не толькі я – уся царква ад цябе адварочвае твар.

Палікар. Загадай, загадай – і я напушчу на іх варту! Адарві ім галовы, каб не адарвалі табе!

Езуіт. Нейкія няясныя твае падазрэнні, нейкія здагадкі, домыслы – і вось ужо няма ранейшага воўка божага, а ёсць ануча.

Кунцэвіч. На мяне хочаш навесці смерць гэтых людзей? Не! Яны не панясуць свае галовы пад пахай.

Езуіт. То панясеш ты. (Мякка, але з прытоенай пагрозай.) Ды зразумей, няма ўжо табе шляху назад. Дазволь нагадаць, як ты да нас у Полацк прыйшоў?

Кунцэвіч.Памятаю. Студзень. Дзевятага. Снег сляпучы. Званы.

Езуіт. А хто цябе сустракаў ля самай заставы места?

Кунцэвіч. Усё рымскае духавенства. I на чале вы, езуіты.

Езуіт. Правільна. А калі мы да гэтага бывалі на сустрэчы праваслаўнага біскупа? Ніколі. Ergo – народ адразу зразумеў, чыя аброць дябе вядзе. Падазрэнне было спадарожнікам першага твайго кроку. А спадарожнікам другога была агіда. Бо звараціў ты масу народу.

Кунцэвіч. I мянушка мне за гэта стала “душахват”.

Езуіт. Так. А не паспеў памерці Гедэон Полацкі, як ты адкрыта пачаў “паўсюль усё знішчаць, а нясхільных катаваць пакутамі і прыўлашчываць манастыры воўчым правам”. I спадарожнікам трэцяга твайго кроку была нянавісць. Нават многія уніяты заразіліся ёю і адышлі. Але цябе не абразуміла і нянавісць. Аршанцы цябе ў Дняпры ўтапіць хацелі. Магілёўцы гарматы навялі, а пасля ім галовы секлі і прымусілі заплаціць дваццаць тысяч злотых. Інакі цябе ў Кіеве забілі б, каб не ўцёк. Так, уцёк ад пакутніцкага вянца. Ведаеш, што ён азначаў бы?

Кунцэвіч. Ведаю. Цяпер іду насустрач яму, не апускаючы вачэй. Мне ўсё адно – міне або не міне вуснаў маіх чаша сія... Да нядаўняга часу было ўсё адно... I таму я не аддам табе іхніх галоў.

Езуіт. Няўжо ты яшчэ не бачыш, што спадарожнікам чацвёртага твайго кроку стала ўсеагульная ярасць? I ты не сцяў ёй галавы, адпусціў яе.

Кунцэвіч(злавесна). Змоўч, Станіслаў Касінскі. Іначай я загадаю раздзерці цябе на кавалкі.

Царква-шалаш у Задзвінні. Над ёю і пералескам пахмурнае лістападаўскае неба. З шалаша далятаюць спевы, але там цесна, і таму частка народу стаіць звонку. Тут, уласна, усе гараджане, што ўдзельнічаюць у дзеянні. Чуваць гамонка, але нейкая прыглушаная, нібы яе гняце самое неба. Крыху ўбаку ад усіх, за дрэвамі, Ропаті Багуся.

Ропат. Мамка Прузына дзе?

Багуся. У царкве, дзе ж яшчэ? Гэтая заўсёды наперад ушчэміцца. Нават табе не давялося – я ж заўважыла тады – ёй у лапу даць.

Ропат. Я, каб цябе бачыць, не тое, што ў лапу – я ўсё аддаў бы. Нават лепшую маю шаблю, імем “Багуся”. Нават лепшую сваю сякеру – гізаўру імем “Данель” – для бацькі твайго нябожчыка куў у падарунак. Нават сябе самога з бессмяротнай душою разам.