Boris Akunin - Skrzynia na złoto

– Moim zdaniem, to jasna sprawa – oznajmiła dziennikarka. – List twojego przodka Corneliusa zawiera wskazówki, jak odszukać ukryty skarb. I cała rzecz w tym, że któryś z naszych twardzieli naprawdę wierzy, że ten skarb wciąż jeszcze, po trzystu latach, można odnaleźć. Dlatego właśnie zostałeś zwabiony do Rosji. Dlatego zabrano ci brakującą połowę dokumentu. I dlatego też chciano cię załatwić.

– Przypuśćmy – zgodził się Nicholas, jako naukowiec pragnąc nadać dyskusji rozważny, akademicki ton. – Ale czemu w takim razie zwrócono mi skradzioną połówkę?

– A cholera wie. – Ałtyn podrapała się po nosie. – Może facetom coś nie wyszło… Albo, co jest najbardziej prawdopodobne, skarbu poszukuje nie jedna banda, tylko dwie. I pierwsza chce cię wykończyć, a druga z jakichś powodów cię chroni. Tajemnica dwóch oceanów. A najciekawsze w tym wszystkim, co to właściwie za skarb.

Fandorin uśmiechnął się pobłażliwie.

– No, to jest akurat najzupełniej oczywiste.

Dotąd bardzo pewna siebie Ałtyn spojrzała na niego z takim szacunkiem (po raz pierwszy!), że magister niemal jeszcze urósł z dumy. Nalał sobie wody z czajnika i wypił ją powoli, choć wcale nie czuł pragnienia – chciał po prostu przedłużyć tę piękną chwilę.

– Ten ignorant czy też ignoranci, którzy rozpętali całą aferę, myślą, że w piśmie Corneliusa jest mowa o legendarnej Liberii, bibliotece Iwana Czwartego. Słyszałaś o niej?

– O bibliotece Iwana Groźnego? Tak, słyszałam. W prasie parę lat temu podniósł się wokół niej wielki szum – rzekomo ktoś już był na jej tropie. Gdy zostanie odnaleziona, pisano, Rosja stanie się krainą mlekiem i miodem płynącą, jako że wartość białych kruków z tej biblioteki ocenia się na miliardy baksów. No wiesz, jakieś tam stare księgi i rękopisy, które popieprzony krwiożerczy Wania nie wiadomo dlaczego gdzieś wkitrał. I co, czy ta biblioteka rzeczywiście istniała?

Fandorin skrzywił się sceptycznie, po czym przemówił tonem wytrawnego wykładowcy:

– Nigdy szczególnie się nie interesowałem tym tematem, ale podstawowe fakty mam w pamięci. Po zdobyciu przez Turków Konstantynopola w 1453 roku bezcenna biblioteka bizantyjskich bazyleusów, dziedzictwo rzymskich cezarów, w ciągu tysiąca lat wielokrotnie pomnożona o cenne egzemplarze, przypadła w udziale bratu ostatniego cesarza, despocie Morei Tomaszowi. Ten wywiózł bibliotekę do Włoch, skąd Liberia jako część posagu jego córki Zofii, która wyszła za mąż za Joanna Trzeciego, trafiła do Moskwy. Nawiasem mówiąc, „liberia” to nie nazwa własna, lecz po prostu „zbiór książek”. Jaki był dalszy los tych skarbów, nikt dokładnie nie wie, a to dlatego, że moskiewscy władcy owej epoki nie odznaczali się osobliwym zamiłowaniem do lektury. Uważa się, że nieotwarte skrzynie z książkami upchnięto w którejś z kremlowskich piwnic, gdzie przeleżały wiele lat. Za panowania Wasyla Iwanowicza sprowadzono z Athos znawcę ksiąg, Maksyma Greka, by komentował i tłumaczył na użytek władcy jakieś starożytne teksty, najprawdopodobniej pochodzące ze wspomnianych zbiorów. Potem już za Joanna, czyli Iwana Groźnego, któryś z wziętych do niewoli Inflantczyków widział rzekomo Liberię i nawet sporządził jej opis. To ostatnia mniej więcej wiarygodna wzmianka na temat carskiej biblioteki, która następnie jakby zniknęła bez śladu. Większość uczonych jest zdania, że albo została rozdarowana, albo – co bardziej prawdopodobne – spłonęła podczas jednego z niezliczonych kremlowskich pożarów. Są jednak optymiści, którzy wierzą, że Liberia przetrwała do dziś gdzieś w labiryntach podziemi Kremla, Aleksandrowskiej Słobody lub jednego z klasztorów założonych przez cara Iwana. W ciągu ostatniego stulecia kilkakrotnie prowadzono prace wykopaliskowe na terenie zespołu kremlowskiego, nawet w czasach stalinowskich, ale, naturalnie, niczego nie znaleziono. No a już Cornelius von Dorn z pewnością nie mógł mieć nic wspólnego z Iwanem Groźnym – żył przecież o cały wiek później. Nie, w dokumencie jest mowa o jakiejś innej „Liberii Iwana”. Twoi poszukiwacze skarbów to nieuki i dyletanci, ofiary własnej ignorancji.

– Dzięki za wykład – powiedziała Ałtyn. – Być może cały ten szum wokół biblioteki to funta kłaków niewarta kaczka dziennikarska. Jeśli natomiast chodzi o nieuków i dyletantów, na twoim miejscu bym ich nie lekceważyła. Obyś ty sam nie stał się ofiarą ich ignorancji! Nie wiemy przecież, jak dalece szajba im odbiła na tle tej Liberii – może kompletnie ich pogięło? Przyjmijmy, że jeden z tych facetów to Wielki Soso. Ale jest też ktoś inny, jego konkurent i zleceniodawca twojego nieboszczyka kraciastego…

Włączyła czajnik, napełniwszy go niefiltrowaną wodą z kranu (Nicholas na ten widok aż się wzdrygnął wewnętrznie, ale zmilczał), i przemknęła do pokoju.

– Nie wchodź, przebieram się! – krzyknęła przez otwarte drzwi. – A więc tak. Zaraz napijemy się kawy, bo w domu i tak nie ma nic na ząb, i pędzę do redakcji. Spróbuję się dowiedzieć, co to za ptaszek ten twój okularnik. Chociaż nie wiem, czy po spotkaniu z abrekami [43]Wielkiego Soso można go jeszcze uznać za żywy okaz fauny. A ty, historyku, siedź tu sobie spokojnie i główkuj. Może uda ci się wyłowić z tego listu jeszcze jakieś informacje. W lodówce pełne pustki, będziesz musiał trochę pocierpieć. Możesz sobie wyobrażać, że jesteś w którymś z krajów Trzeciego Świata, gdzie panuje dziki głód. Wracając, wstąpię do sklepu i zrobię jakieś zakupy. Tylko pamiętaj: nie ruszaj się stąd na krok. I nie podchodź do okien.

W minutę po tym, jak żwawa liliputka dwoma łykami, na stojąco, opróżniła filiżankę kawy, Nicholas został w mieszkaniu sam. I on również wypił kawę (bez śmietanki i cukru), w roztargnieniu zżuł przylepkę czerstwego chleba, którą wielkodusznie zostawiła mu gospodyni, po czym, zgodnie z zaleceniem, zaczął główkować. Miał wrażenie, że ogólny zarys wydarzeń powoli zaczyna się wyłaniać z mgły.

Ktoś – nazwijmy go Iksem – dowiedział się o dokumencie z Kromiesznik. Zainteresowała go wzmianka o „Liberii Iwana” i uznał, że chodzi o legendarną bibliotekę Iwana Groźnego, a w przeciętym na pół piśmie kryje się klucz do odnalezienia bezcennego skarbu. Ściślej biorąc, część klucza, gdyż lewej połowy rękopisu brakuje. W połówce z Kromiesznik nie było podpisu, tak więc Iks nie miał żadnego punktu zahaczenia.

Minęły trzy lata i pan Iks dowiedział się skądś o artykule pewnego brytyjskiego historyka, co od razu skojarzyło mu się ze znaleziskiem z Kromiesznik. Iks zestawił fakty, odtworzył pierwsze linijki dokumentu, wykorzystując fragment tekstu zacytowany przez autora artykułu, i upewnił się, że to istotnie brakująca część „zaginionego pisma”. Dalsze zamierzenia Iksa są oczywiste – postanowił zwabić Anglika do Moskwy i przywłaszczyć sobie lewą połówkę dokumentu.

Ale kim jest ów Iks?

Na pewno nie historykiem – to oczywiste. Naukowiec nie posuwałby się do kradzieży i nie nasyłał na Nicholasa zabójcy. Ponadto wiedziałby, że biblioteka Iwana Groźnego to dawno zdementowana plotka. Nie mówiąc już o tym, że przesłanie von Dorna powstało sto lat później.

Musi to więc być jakiś bandzior z rosyjskiej mafii. Na razie to wszystko, co można o nim powiedzieć. Nie warto zagłębiać się teraz w dalsze rozważania, gdyż łatwo wyciągnąć fałszywe wnioski, kiedy ma się zbyt mało informacji. Kto konkretnie stoi za całą aferą z listem Corneliusa, lepiej się w tej chwili nie zastanawiać. Należy się raczej zająć samym dokumentem.