Boris Akunin - Skrzynia na złoto

Gdyby Sofia urodziła się w Anglii, mogłaby zostać potężną władczynią, jak choćby ruda Elżbieta. Ale tu, w Rosji, tron dostanie się cherlawemu Fiodorowi Aleksiejewiczowi lub jego upośledzonemu umysłowo bratu Iwanowi. Obaj byli wątli, chorowici, do niczego niezdatni. Car miał jeszcze jednego syna, Piotra Aleksiejewicza, z nową carycą Natalią, ale z powodu starszych braci długie lata dzieliły malca od tronu. Piotr, w przeciwieństwie do tamtych, był bystry i rezolutny – mamki i niańki wciąż musiały się za nim uganiać po całym pałacu. Raz urwis usiadł na podłodze obok Corneliusa i zaczął odkręcać od jego botforta kółeczko od ostrogi. Aż sapał z wysiłku, ale ani rusz nie mógł sobie poradzić. Kiedy kapitan syknął na niego przez zęby, książę tylko podniósł okrągłe, psotne oczka i zaczął mocować się z kółkiem jeszcze gwałtowniej. Jeśli je odkręci, mundur nie będzie w porządku; to naruszenie dyscypliny. Von Dorn rozejrzał się więc (nikogo nie było w pobliżu) i dał figlarzowi prztyczka w tył kędzierzawej głowy: dość tych swawoli. Carewicz, choć miał zaledwie trzy lata, nawet nie zapłakał. Wytarł nos rękawem ze złotogłowiu, spojrzał ze zdziwieniem na wielkie chłopisko w lśniącej zbroi i, chwała Bogu, dał wreszcie za wygraną – pobiegł na Naryszkinowską stronę pałacu.

W tym czasie Cornelius zdążył się już zorientować w moskiewskiej wielkiej polityce i wiedział, że walkę o wpływy u cara Aleksego, który był człowiekiem o słabej woli, prowadzą ze sobą na dworze dwa stronnictwa: krewni i zwolennicy poprzedniej carycy, która pochodziła z rodu książąt Miłosławskich, i ludzie oddani nowej władczyni, Natalii Naryszkinej.

Obecnie górą byli Naryszkinowie, którym przewodził kanclerz Matfiejew. Jego pozycja opierała się na trzech silnych podstawach. Pierwszą, najmocniejszą, stanowiła caryca Natalia, która wychowała się w domu Matfiejewa, miała dla bojara ogromny szacunek i nazywała go ojcem. Drugą – trwająca od lat przyjaźń Artamona Siergiejewicza z carem. Razem dorastali, wspólnie się uczyli i bawili. Trzecią – polityczne talenty pierwszego ministra. Ta jednak była ze wszystkich najsłabsza, jako że car Aleksy, człowiek niewielkiej inteligencji, cenił najbardziej nie tych, którzy dobrze wypełniali swoje obowiązki, lecz tych, co potrafili jego cesarską mość rozbawić. Tu już Matfiejew nie mógłby konkurować z dworskimi lizusami w rodzaju obermarszałka Chitrowo czy księcia Iwana Miłosławskiego. Miłosławscy największe nadzieje wiązali ze swoim krewnym, Fiodorem Aleksiejewiczem. Kiedy ten zasiądzie na tronie, nadejdą dla nich pomyślne czasy, a Matfiejew i Naryszkinowie przestaną się cieszyć carską łaską.

Ale car nie jest jeszcze stary i niewykluczone, że przeżyje słabowitego Fiodora, tak jak poprzedniego carewicza Aleksego Młodszego. Szkoda tylko, że bystra księżniczka Sofia należy do stronnictwa nieprzyjaznego Matfiejewowi, a więc i kapitanowi von Dornowi.

Najdziwniejsze w tym wszystkim było to, że Iwan Miłosławski i bojar Matfiejew mieli swe siedziby w tym samym zaułku Artamonowskim, który niewidzialna granica dzieliła jakby na dwa wrogie obozy. Artamon Siergiejewicz utrzymywał kompanię lejbgwardyjską – muszkieterów, Miłosławski – kopijników. Jedni i drudzy stawiają w poprzek zaułka kraty i straże, wyklinają na siebie wzajemnie, bywa, że dochodzi do bójek. Ale pojedynki i rozlew krwi są surowo zabronione, a za to, by się nie zdarzały, odpowiedzialni są von Dorn i kapitan kompanii kopijników. Monarcha nie znosi takich wyczynów wśród żołnierzy gwardii. Gdyby doszło do tragedii, poleciałyby głowy, a nawet sam Iwan Michajłowicz i Artamon Siergiejewicz nie uniknęliby kary. Dlatego od wszelkiego przelewu krwi sąsiedzi się powstrzymywali, ale bacznie obserwowali się wzajem, obawiając się intryg i podstępów, a przede wszystkim szpiegowania i zdrady.

Teraz Cornelius już rozumiał, czym zawinił jego poprzednik, kapitan Mitka Wiebierow, którego jeden ze zwiadowców Matfiejewa zobaczył u księcia Miłosławskiego.

Warty na Kremlu wypadały co czwarty dzień; przez resztę czasu muszkieterowie pozostawali do dyspozycji Artamona Siergiejewicza. Strzegli jego rozległej siedziby, towarzyszyli bojarowi, gdy wyjeżdżał z domu – nie wszyscy, oczywiście, wybrana dziesiątka, ale von Dorn, jako dowódca kompanii, zawsze.

Z czasem, poznawszy kapitana lepiej, Matfiejew – prócz ochrony – zaczął mu powierzać również inne zadania, coraz bardziej skomplikowane i poufne. Teraz Cornelius częściej przekazywał dowodzenie kompanią swemu zastępcy, porucznikowi Mironowi Sobakinowi, sam albo występując w roli tłumacza przy Artamonie Siergiejewiczu, albo jeżdżąc z rozkazami czy instrukcjami do żołnierskich pułków, albo też godnie czterokonną karetą, zawożąc listy do cudzoziemskich rezydentów. Słowem, był teraz nie po prostu dowódcą bojarskiej ochrony, lecz prawdziwym adiutantem.

Pierwszemu doradcy cara, żądnemu władzy i wpływów, podlegało bez mała dziesięć różnych urzędów, temu nienasyconemu człowiekowi wciąż jednak wydawało się, że to mało. I Prikaz Poselski, czyli ministerstwo spraw zagranicznych, i ministerstwo spraw wojskowych, i Prikaz Małorosyjski, i różne namiestnictwa. Nawet Aptekarskiego Prikazu Matfiejew nie chciał nikomu oddać, także i ten trzymał pod swoją kuratelą, jako że nadzwyczaj cenił uczoność, a nawet sam cieszył się wśród Moskowitów sławą czarnoksiężnika. Największą komnatę na dworze bojara zajmowała biblioteka – ogromna, licząca około trzystu tomów. Rosyjskich książek było tam niewiele (skąd zresztą miałyby się wziąć – w Moskwie drukowano mało), większość polskich, niemieckich i łacińskich.

Corneliusa nie ciągnęło do czytania i do biblioteki zachodził raczej ze względu na rozwieszone tam mapy. Badał różne trasy do polskiej i szwedzkiej granicy – nie, nie zamierzał jutro czy pojutrze puścić się w drogę, ale chciał się zorientować na przyszłość. Fortuna, jak wiadomo, kołem się toczy. Dzisiaj chodzisz w jedwabiach i jesteś ulubieńcem możnych, wkrótce zaś może będziesz musiał co prędzej brać nogi za pas.

Na razie jednak von Dorn ze wszystkich sił starał się dogodzić bojarowi i nie rozczarować go. Wszelkie polecenia wypełniał jak najdokładniej, ale bez nadmiernej, przesadnej gorliwości – Artamon Siergiejewicz nie lubił działania na pokaz. Zrób, co ci kazano, i nie kręć się pod nogami. Sądząc z tego, że von Dorna zaczęto częściej zapraszać do stołu, i to nawet przy gościach, bojar był zadowolony ze swojego adiutanta. Cornelius zaś cenił sobie ów zaszczyt, zachowując się w jadalnej komnacie nader skromnie – siadał z brzegu, blisko drzwi, nie otwierał ust niepytany, nigdy też, uchowaj Boże, nie zapalał pierwszy fajki.

Siedzibę Matfiejew miał nad podziw wspaniałą, drugiej takiej nie było w całej Moskwie. Dom i pod względem urządzenia, i panujących w nim obyczajów różnił się zupełnie od carskiego pałacu.

W monarszych komnatach sufity były malowane w kwiaty i różne rośliny, ławy kryte aksamitem, podczas uczt potrawy podawano na zastawie ze szczerego srebra, ale na brudnych zadeptanych podłogach walały się resztki jedzenia i ogryzione kości, w ciemnych, nieoświetlonych pomieszczeniach cuchnęło czosnkiem i potem odzianych w futrzane szuby bojarów.

Za to pałac w zaułku Artamonowskim był jasny i czysty. Obszerny dziedziniec wyłożono różnokolorowymi płytami, dach lśnił miedzianym poszyciem, na jego szczycie widniał wiatrowskaz – figurka rycerza. W środku wyglądało jeszcze piękniej. Ściany nie były gołe, jak na Kremlu, lecz obite wytłaczaną złoconą skórą. Wszędzie wisiały gobeliny i grawiury, portrety europejskich monarchów i wizerunki białoskórych Wener i nimf. Wnętrza zastawiono nie – moskiewskim obyczajem – ławami i skrzyniami, lecz prawdziwymi meblami – były tam obite piękną materią fotele, rzeźbione szafy, w sali jadalnej weneckie krzesła o wysokich oparciach, w gabinecie gospodarza ogromny globus na wysokim cokole, zdobiony wizerunkami trytonów i innych morskich dziwów.