Albert Baantjer - De Cock en de dode harlekijn

Vledder frommelde wat verlegen aan zijn stropdas. 'Mevrouw De Cock,' zei hij haast smekend, 'weet u echt niet waar uw man is? De commissaris is woedend en brult het hele bureau bij elkaar. Terecht, geloof ik. Ik bedoel, mevrouw De Cock, u weet hoe ik op uw man ben gesteld, maar hij heeft zich al in drie dagen niet op het bureau laten zien. En dat is toch te gek.' Mevrouw De Cock knikte.

'Je hebt gelijk, Dick, het is te gek. Ik begrijp ook niet precies wat hem bezielt.' Ze lachte hem toe. 'Natuurlijk weet ik waar hij is. Hij heeft alleen gezegd dat hij voor niemand te spreken is.' Vledder trok een pijnlijk gezicht. 'Geldt dat ook voor mij?' Ze glimlachte vertederd.

'Kom vanavond om acht uur terug, Dick. Ik zal ervoor zorgen dat hij er is.'

De Cock begroette zijn jongere collega allerhartelijkst. Hij schudde hem langdurig de hand, legde vriendschappelijk een arm om zijn schouder en leidde hem zo naar zijn gezellige zitkamer. Het gezicht van De Cock straalde. Hij scheen oprecht blij met het bezoek van Vledder.

'Ik meen, Dick,' zei hij opgewekt, 'dat ik je heel wat uitleg verschuldigd ben. Ik had het je natuurlijk te zijner tijd allemaal wel verteld, maar mijn vrouw had zo met je te doen, dat ze mij heeft overgehaald om nu reeds opening van zaken te geven.'

Mevrouw De Cock gaf Vledder een knipoogje. 'En,' zei ze glimlachend, 'dat kostte mij niet eens zoveel moeite.' 'Mijn vrouw heeft ook gelijk,' vulde De Cock ernstig aan, 'waarom niet. We werken al zo lang samen. Ik weet dat ik je volledig kan vertrouwen.'

Hij maakte een gebaartje. 'Dat vertrouwen heb ik ook nodig, zie je, want ik moet je geheimhouding opleggen. Over hetgeen ik je vanavond zal vertellen, mag je voorlopig met niemand praten, zelfs niet met de commissaris. Je begrijpt dat ik hem niet voor niets uit de weg ga.' Vledder keek verbaasd. 'Is hij er dan bij betrokken?' De Cock lachte.

'Nee zeg, gelukkig niet. Maar als hij het verhaal kende, zou hij mij wel eens kunnen dwingen de moordenaar te arresteren. En dat wil ik niet.'

Vledder keek hem ongelovig aan.

'Wil je dat niet?'

De Cock schudde zijn hoofd.

'Nee, dat wil ik niet. Ik heb daarvoor verschillende motieven, motieven die ik je in de loop van de avond zal proberen duidelijk te maken.'

Hij wees naar de brede fauteuils.

'Kom, Dick, ga er eens gezellig bij zitten.'

Hij liep naar het dressoir, nam daaruit een fles Franse cognac en liet het etiket zien.

'Wat denk je hiervan?'

Vledder knikte gretig.

De Cock pakte een stel dikbuikige glazen en warmde ze boven een spiritusbrandertje. Daarna schonk hij met aandacht in. De Cock was een liefhebber van een goed glas cognac. Hij genoot ervan met volle teugen. De prikkelende geur, de tintelende smaak, de verwarmende gloed. Cognac was voor hem een totale verrukking.

'Ik heb,' zo begon hij, nadat hij zijn glas had neergezet, 'ook in deze zaak fouten gemaakt. Ik geloof dat het niet te vermijden is. Bij elk onderzoek, vooral in het begin, tast men in het duister en dan kan elke stap, hoe behoedzaam ook genomen, een verkeerde stap zijn. Och, een mens moet fouten durven maken. Ik bedoel dit: iemand die bang is om fouten te maken, ontloopt alle beslissingen, gaat handelingen uit de weg en vervalt uiteindelijk tot een angstig nietsdoen. Nee, Dick, ik ben nooit bang geweest om fouten te maken, ik ben beslissingen nooit uit de weg gegaan.'

Hij pakte zijn glas op en nam opnieuw een slok. 'Maar nu ter zake. Het stond van het begin af vast dat Pierre Brassel de dader niet kon zijn. Zowel voor de eerste als voor de tweede moord was zijn alibi onaantastbaar. Wel bleek uit alles dat Brassel verbindingen had met de werkelijke dader, dat hij volkomen op de hoogte was van diens plannen en met die plannen sympathiseerde, althans daaraan zijn medewerking verleende. Maar wie was die werkelijke dader? Wie was de man achter Brassel? Intrigerende vragen.

Maar wat mij in feite bezighield was het waarom. Waarom werd Jan Brets vermoord? Waarom leende Brassel zich voor een gevaarlijk spelletje op de rand van medeplichtigheid? Met andere woorden: Wat was het motief?

De meest gangbare motieven schenen niet op te gaan. Ze pasten niet. Tussen Brassel en Brets bestond geen enkele relatie, althans geen relatie die een motief kon inhouden. De moord leek zo zinloos. Toch was Brets geen willekeurig slachtoffer, integendeel, Brets werd als slachtoffer heel bewust gekozen. Juist hij werd door Pierre Brassel benaderd en uitgenodigd voor een verblijf in het hotel Het Wapen van Groenland.' De Cock stak gebarend een wijsvinger omhoog. 'Wat had die keuze bepaald? Ik bedoel: Waarom Jan Brets, een onbetekenend inbrekertje uit Utrecht? Wie had belang bij zijn dood? Brassel? Ik zei al, een rechtstreeks verband Brets-Bras-sel was er niet te vinden. Er moest dus een indirect verband bestaan, een indirect belang. Hoe? De enige mogelijkheid was via de man achter Brassel, dus via de werkelijke moordenaar. Maar wie was dat?' De Cock grijnsde.

'Zo bleef ik in cirkels denken, waarbij steeds weer dezelfde vragen opdoken.'

'Ik hoor nog niets van een fout,' zei Vledder. De Cock zuchtte.

'Die komt nog. Zoals je je herinnert, gingen we een dag na de moord op Jan Brets beiden naar Brassel in Ouderkerk aan de Amstel en maakten daar kennis met mevrouw Brassel. Uit haar houding, maar meer nog door haar uitlatingen, kreeg ik de gedachte dat de werkelijke moordenaar binnen de kring, de familiekring van de Brassels te vinden was. Het was een goede gedachte, die tevens een redelijke verklaring kon geven voor het gedrag van Pierre Brassel. Immers, het zou helemaal niet vreemd zijn, wanneer Brassel zijn spelletje speelde ten behoeve van een lid van zijn familie.' De Cock maakte een weids gebaar.

'Wanneer ik toen in die richting was blijven doordenken, had ik misschien de moord op Reinier Kamperman kunnen voorkomen.'

Vledder keek zijn leermeester verbaasd aan.

'Maar waarom deed je dat dan niet?'

De Cock schonk Vledder een matte glimlach.

'Omdat ik simpelweg de intelligentie en de wetskennis van

Brassel te hoog aansloeg.'

'Dat begrijp ik niet.'

De Cock grijnsde.

'Herinner je je nog dat ik die bewuste avond in Ouderkerk aan de Amstel met Brassel over het waarschuwingsbriefje sprak? Brassel raakte duidelijk van de kook toen ik tegen hem loog en zei dat ik onder het lijk van Jan Brets geen waarschuwingsbriefje had gevonden. Ik maakte uit zijn reactie op dat Brassel het waarschuwingsbriefje werkelijk van groot belang achtte. En dat deed hij ook.' De Cock zuchtte diep.

'Ik trok toen een verkeerde conclusie. Zie je, wanneer de werkelijke dader binnen de kring van zijn familie lag, behoefde Bras-sel wettelijk niemand te waarschuwen. Hij waarschuwde echter wel en ik concludeerde: de werkelijke dader is geen familie.'

Mevrouw De Cock boog zich naar haar man. 'Je bedoelt,' zei ze peinzend, 'dat Brassel geen waarschuwingsbriefje hoefde te schrijven als de dader een lid van zijn eigen familie was?' De Cock knikte.

'Juist, hij hoefde dan noch de politie, noch het aanstaand slachtoffer te waarschuwen, omdat hij zich ten aanzien van een familielid eenvoudig op het verschoningsrecht kon beroepen.' 'Verschoningsrecht?'

'Ja, volgens de Nederlandse wetgeving hoeft niemand mee te werken aan de strafvervolging van een bloed- of aanverwant. Ik vermoed dat Brassel niet aan het recht van verschoning heeft gedacht. Misschien ook heeft hij het bij zijn studie van het strafrecht niet begrepen. Hoe het ook zij, ik werd erdoor misleid.' Vledder keek hem onderzoekend aan.

'Misleid?'

De Cock wreef met zijn hand over zijn gezicht.

'Ja,' zei hij met een zucht, 'de moordenaar was tóch een lid van de familie.'

Mevrouw De Cock stond op.

'Zal ik nu eerst een kopje koffie inschenken?'

De Cock knikte haar toe.