Albert Baantjer - De Cock en moord in beeld

Rechercheur De Cock van het aloude politiebureau aan de Amsterdamse Warmoesstraat schoof de laden van zijn bureau dicht, leunde iets achterover en luisterde naar het rumoer van de straat, dat door een open raam van de recherchekamer naar binnen waaide: flarden muziek uit het café op de hoek van de Lange Niezel, het gekweel van een dronken sloeber, waggelend op pad om beroofd te worden, het liederlijk schelden van een overspannen hoer, het loeien van een politiesirene verder weg op het Damrak.

Hij stond op, keek boven de smalle geveltjes aan de overkant van de straat naar een heldere sikkelvormige maan aan een onbewolkte hemel, en deed het raam dicht. Daarna blikte hij schuin omhoog naar de klok aan de wand. Het was bijna elf uur.Nog slechts dertien minuten scheidden hem van het moment dat hij zich in zijn oude, te nauw geworden regenjas kon wringen om naar huis te gaan, waar zijn lieve vrouw hem, traditiegetrouw, met een beker warme chocolademelk opwachtte.

De oude rechercheur ging weer zitten, drukte zijn stoel op wieltjes iets naar achteren, strekte zijn benen en legde met een zoete zucht van verlichting zijn beide voeten op een punt van zijn bureau.

Dick Vledder, zijn jonge assistent, keek hem aan. Op zijn gezicht lag een zorgelijke trek.

‘Moeie voeten?’

De Cock schudde lachend zijn hoofd.

‘Gelukkig niet.’

De jonge rechercheur strekte zijn rechterhand naar hem uit. ‘De manier waarop jij jouw beide voeten op het bureau tilde…’ Hij maakte zijn zin niet af.

De Cock gniffelde.

‘Er zitten nog wel degelijk kleine duiveltjes in mijn kuiten. Maar waarom zouden ze mij kwellen? We hebben op het moment geen enkele zaak onder handen die mij zorgen baart.’ Hij wees naar de laden van zijn bureau.

‘Routinewerk… een oplichting, een verduistering, twee kleine inbraken en verder een nogal gecompliceerd geval van laster.’

Vledder keek hem verrast aan.

‘Een geval van laster?’ vroeg hij. ‘Daar weet ik niets van.’

De Cock knikte traag voor zich uit.

‘Dat heb ik vanmiddag in behandeling gekregen. Commissaris Buitendam gaf mij het dossier. Hij had het ontvangen van meester Medhuizen, onze nieuwe officier van justitie, met het verzoek om de zaak aan mij op te dragen.’

Vledder keek bedenkelijk.

‘Ik ben niet zo erg gesteld op de dossiers die meester Medhuizen jou aanreikt. Die treinmoorden hebben ons destijds een hoop werk bezorgd.’ [1] Zie De Cock en moord eerste klasse . Hij zweeg even nadenkend. ‘Ik kan mij niet herinneren dat wij ooit een zaak van laster hebben behandeld.’

De Cock schudde zijn hoofd.

‘Het komt ook heel weinig voor. Wat in de volksmond “laster” wordt genoemd is wettelijk in de regel “smaad” of “smaadschrift”.’ Hij gebaarde opnieuw naar de laden van zijn bureau. ‘Dit is in feite ook geen laster, maar een lasterlijke aanklacht, strafbaar gesteld in artikel 268 van ons Wetboek van Strafrecht.’ De oude rechercheur grinnikte. ‘Ik zal niet proberen om je het verschil uit te leggen. Dat is meer een zaak voor juristen.’

Vledder spreidde zijn handen.

‘Wat is er dan gebeurd?’

De Cock antwoordde niet direct. Op zijn voorhoofd verschenen een paar dwarse denkrimpels.

‘In het kort,’ begon hij voorzichtig, ‘komt het hier op neer: een laborant, genaamd Peter van Lunteren, had in Den Haag bij het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieuhygiëne een klacht ingediend tegen zijn vroegere werkgever, Chemie IJsselstein. Hij beschuldigde het bedrijf van illegale giflozingen in de Amstel.’

Vledder trok een vies gezicht.

‘In de Amstel?’ vroeg hij ongelovig.

De Cock knikte met een ernstig gezicht.

‘Chemie IJsselstein heeft aan de Amstel, in de buurt van Uithoorn, een vrij grote vestiging, waar die Peter van Lunteren enige jaren als laborant heeft gewerkt. Peter van Lunteren schreef in zijn klacht aan het ministerie, dat hij onmiddellijk zijn ontslag heeft ingediend op het moment, dat hij wist dat het bedrijf vrij regelmatig de kankerverwekkende stof nitrobenzeen in het water van de Amstel loosde. In een bedrijf met zulke misdadige praktijken, zo stelde hij, wilde hij geen seconde langer werken.’

Vledder keek hem gespannen aan.

‘En?’

De Cock zuchtte.

‘De leiding van Chemie IJsselstein ontkent in alle toonaarden gif in de Amstel te hebben geloosd. Zij noemt de aantijgingen van Peter van Lunteren pure onzin… leugens… fantasieën van een verknipte geest… en ze hebben onze officier van justitie verzocht om tegen hun vroegere werknemer een strafrechtelijke vervolging in te stellen ter zake een lasterlijke aanklacht. De directie van Chemie IJsselstein acht zich door de beweringen van Peter van Lunteren in haar eer en goede naam aangetast. Zij vreest ook ernstige financiële consequenties voor het bedrijf als hun vroegere laborant zijn beschuldiging blijft rondbazuinen.’

‘En dat doet hij?’

De Cock knikte.

‘Peter van Lunteren heeft geprobeerd om zijn verhaal gepubliceerd te krijgen. Maar dat is hem nog steeds niet gelukt. De kranten zijn uiterst voorzichtig in hun berichtgeving.’

‘Waarom?’

‘Peter van Lunteren schijnt zijn beweringen niet afdoende met bewijzen te kunnen staven. Het blijft alles wat onduidelijk… vaag.’

Vledder keek hem niet-begrijpend aan.

‘Heeft het ministerie van Milieuhygiëne na die klacht van Peter van Lunteren dan geen onderzoek naar mogelijke giflozingen laten instellen?’

‘Dat weet ik niet. Men zou toch verwachten dat het VROM [2] Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieuhygiëne. een of andere milieu-opsporingsinstantie met een onderzoek had belast. Maar of dat is gebeurd, weet ik niet. In het dossier wordt niet over een dergelijk onderzoek gesproken. En ik krijg uit de stukken de indruk dat Chemie IJsselstein zich sterk voelt.’

Vledder kneep zijn lippen op elkaar.

‘Dus Peter van Lunteren wordt het haasje?’

De Cock krabde zich achter in zijn nek.

‘Daar heeft het alle schijn van.’

De jonge rechercheur snoof.

‘Waarom heb jij dat dossier gekregen… is het wel een Amsterdamse zaak?’

De Cock knikte.

‘Het hoofdkantoor van Chemie IJsselstein is in Amsterdam gevestigd, in ons district aan de Keizersgracht. Ook die laborant, die Peter van Lunteren, schijnt in Amsterdam te wonen… een pas gerenoveerd pandje ergens in de Jordaan, op de Egelantiersgracht, als ik mij goed herinner.’

Vledder boog zich iets naar voren.

‘Hoe ga je die zaak aanpakken?’

De Cock glimlachte.

‘Het is een goede gewoonte om eerst de klager of klagers te benaderen… in dit geval zijn dat de directieleden van Chemie IJsselstein… en te vragen of zij bij hun schriftelijke klacht blijven volharden… zoals dat heet. Doet zij dat, dan wens ik uiteraard over de gang van zaken goed geïnformeerd te worden… waarna ik Peter van Lunteren als verdachte verhoor.’ Hij grinnikte.

‘Het is in feite een simpele zaak.’

Vledder knikte begrijpend.

‘Zal Chemie IJsselstein doorgaan met het lozen van dat kankerverwekkende spul?’

De Cock keek zijn jonge collega schuins aan.

‘Jij gelooft dat die Peter van Lunteren gelijk heeft en dat Chemie IJsselstein bij Uithoorn wel degelijk nitrobenzeen in de Amstel heeft geloosd?’

In zijn stem trilde verwondering.

Vledder knikte heftig.

‘Ik heb weinig vertrouwen in die grote machtige chemische bedrijven. Denk maar eens aan het West-Duitse chemiebedrijf BASF. Daar gebeuren regelmatig ongelukjes waardoor er gif in de Rijn vloeit. Terwijl men toch deksels goed weet dat Nederland zijn drinkwater voor een groot deel uit die rivier betrekt.’ De jonge rechercheur wond zich op.