Андрэй Макаёнак - Пагарэльцы

Калі грамадзяне смяюцца са сваіх учарашніх промахаў, заган — значыць, яны вышэй тых заган, яны маральна здаровыя, чыстыя. Хвала і таму грамадству, якое выхавала пачуццё гумару ў сваіх грамадзян.

…Человек проходит, как хозяин

Необъятной Родины своей…

А калі чалавек адчувае сябе ў доме пастаянным гаспадаром. а не кватарантам, не часовым жыхаром, ці выпадковым госцем, то ён і клапоціцца пра свой дом. Ён не пройдзе безуважна міма шчыліны ў акне, у сцяне, у фундаменце і нават у даху. Ён наладзіць, паправіць, заканапаціць, каб не дзьмула, каб не было сыра, каб не цягнула скразняком, каб не біў азноб. Каб утульна жылося ў любую пару года.

Калі сатырык гаворыць пра недахопы, шчыліны ці якія іншыя заганы ў сваім доме, то яму не трэба нікому даказваць, што ён харошы, што ён наш, свой. Ніхто ў гэтым не сумняваецца. I пацвярджэннем гэтаму з'яўляецца свежая дырэктыва аб неабходнасці развіцця сатыры ў наш час.

А таму, акрыленыя гэтым, рынемся ў эпілог. Пашукаем Ухватава і яго сяброў.

Лагічнае завяршэнне лёсу Ухватава і яго ўзаемаадносін з падапечнымі прыйшло гадоў праз дваццаць. Калі не больш. Зараз дакладна не прыпомню, таму што і гэта здарылася даўно. Дый важна — што і як здарылася, а не калі, пасля тых драматычных падзей.

Не склалася між імі ні палкая любоў, ні моцная дружба. Фёдар Паўлавіч — чалавек быў трудны, прагнуў пашаны і таму заўсёды чакаў асобай да сябе павагі, уладалюбівы, круты і, як гаворыцца, любіў праехаць вярхом са шпорамі.

Па службовай лесвіцы ніхто з іх не падняўся. А Фёдар Паўлавіч апынуўся нават пад лесвіцай. Усе яны пастарэлі; ад страху сталі асцярожнымі, ад зайздрасці — злымі; інстынкт самазахавання навучыў іх лагодненька ўсміхацца. Ага, яшчэ! Набылі ўласцівасць жывога срэбра. Рассыпле іх жыццё, а глядзіш — пакатаюцца, пакатаюцца дый збяруцца, зліпнуцца.

Так і апынуліся яны разам перад фіналам Ухватава. Па іроніі лёсу і сабраліся яны ў тым жа доме, у тым жа пакоі, каля той жа старой купецкай грувасткай шафы. У былой кватэры Ухватава ў хуткім часе пасля стыхійнага бедства размясцілася і надоўга ўкаранілася ўстанова, каторую ўзначальвае Антон Сцяпанавіч Бусько.

У прыёмнай — сакратар-машыністка Стэла— чароўная дзяўчына, якая імкнецца перагнаць прагрэс ва ўсім. Каля яе ўецца малады чалавек. Яны ў нечым вельмі падобныя. Яна натура чуллівая. У калідоры нешта грохнула і разбілася. На дробныя звонкія асколкі. I Стзла спалохалася, войкнула і прыпала да Гарыка.

Стэла. Ой! Нешта ўдрузг… На дробныя асколкі!

Гарык (гладзіць яе па галоўцы, супакойвае). Ты не палохайся. Лягчэй падбіраць будзе. Ты лепш паслухай. Вершы гэтыя — табе. Персанальна.

Стэла. Ды ну! Як цікава!

Гарык. Друкуй! (Чытае.)

Стэла. Не прапусцяць. Не надрукуюць.

Гарык (плюе цераз левае плячо). Стэла, ты і на гэты раз накаркаеш! (Дыктуе далей.)

Нет. Лучше так:

Стэла. Гарык! Гэта ж — няпраўда! Гэта не сацыялістычны рэалізм. Гэта нейкі дапатопны натуралізм!

Гарык. Гэта — лірыка. Сексуальная. Мая школа. Па Фрэйду. Я шчыра і адкрыта ўскрываю сутнасць любоўнай лірыкі. Я супроць падтэксту, за якім скрывалі сваё ханжанства класікі.

Стэла. Хоць іх і не надрукуюць, але… дай я цябе пацалую. Каб не гас твой творчы аганёк, не гасла твая творчая іскра.

Цалуюцца.

Вось такія творчыя іскры пагражаюць нашай планеце перанасяленнем.

Гарык (млее). Могуць не друкаваць. Я свой ганарар атрымаў. Амаль па самай высокай стаўцы.

Стэла (папраўляе прычоску). Афрыканец ты!

Гарык. Стэла! Ты ведаеш, які сёння дзень?

Стэла. Сёння? Чацвер!

Гарык (драматычна). Сёння — апошні дзень майго месячнага выпрабавальнага тэрміну ў гэтай канторы.

Стэла (разумеючы небяспечнасць яго становішча). Так-так — так-так…

Гарык. Я ізноў на нерэгулюемым перакрыжаванні шляхоў. Без указання дарогі ў заўтрашні дзень. А мне так хацелася замацавацца ў гэтым чароўньш, ціхім, утульным гняздзечку!