Андрэй Макаёнак - Пагарэльцы

Сілан (перапыняе). Хадзіў, хадзіў. А як жа. Не толькі сам, нават Пархвенаўна назубок цэлымі лістамі па памяці чытае. Праўда, апошнім часам карасіну не хапала…

Ухватаў. Ну куды ж цябе? (Доўга разглядае Сілана, як бы ацэньваючы яго вартасці.)

Сілан. А ўжо куды хочаш, куды пашлеш. Старшым куды пашлеш. Буду старацца.

А далей адбываецца такая пантаміма. Хведар Паўлавіч ходзіць па пакоі і мысліць. Раіцца з самім сабой. Зробіць некалькі крокаў і спыняецца. За ім следуюць Бусько і Сілан.

Нарэшце Хведар Паўлавіч спыніўся, азірнуўся на іх, суровы, сярдзіты. Бусько і Сілан жэстамі супакойваюць яго. Хведар Паўлавіч махнуў рукой — загадаў — сядзьце! Яны паслухмяна селі. Як школьнікі.

Ухватаў (ацаніўшы паслухмянасць). Выканаўцы! Глядзіце ў мяне!!!

Бусько. Хведар Паўлавіч! Будзьце ўпэўнены!

Сілан. Не сумнявайся!

Вярнулася Рая. Радасная, узрушаная.

Рая. Федзя! Ты не знаеш, які фурор! Паглядзеў бы ты на Фаню! Якія ў яе былі вочы! Во! Такія вочы! Там на нашым двары быў цэлы мітынг. Яны ўсе хацелі сюды прыехаць. Толькі мама… Ты не знаеш нашу маму? Яна сказала: «I чаго вы паднялі такі вэрхал? Я так і знала: мая Рая радзілася пад зоркай. Ну і што?»

Ухватаў. Пад якой зоркай?

Рая. Адкуль я ведаю. Яна так сказала. Што ты хочаш? Гэта ж мая мама. Відаць, пад чырвонай. Яны так рады. Усе.

Ухватаў. А дачка дзе?

Рая. Яны не аддалі мне Свету. Яны чуць не падзялілі яе на шматкі. Яны ўсе яе так палюбілі!

Ухватаў. Цяпер нас будуць любіць!.. (Бярэ схаваную паўлітэрку, налівае ў шклянку. Звяртаецца да Бусько і Сілана.) Будзеце?

Сілан. Як загадаеце.

Бусько. Да гроба.

Ухватаў. Што? Любіць ці піць?

Бусько. I піць, і любіць! Да гроба.

Ухватаў. Да гроба дык да гроба! А там — напляваць!

Бусько. Малавата…

Ухватаў. Сваю трэба насіць.

Бусько. Ёсць! Носім! (Падміргнуў Сілану, і той дастае з шабеты бутэльку.)

Сілан. Учора самагоншчыка застукалі. Рэквізавалі. Акт саставілі і… (Усміхаецца.) Разбілі… вось.

Бусько. Хай не спекулююць, гады!

Наліваюць, п'юць. Раяпрыносіць капчонае на закусь.

Рая. Федзя, а шафёр чакае твайго загаду на вуліцы.

Ухватаў. Кліч яго!

Бусько (выглянуў праз акно). Ну і машына! Аж блішчыць! А шафёр — грамацей. Сядзіць і кніжку чытае. (Крычыць.) Эй! Прафесар кіслых шчэй! Завуць!

Ухватаў. Ну, яшчэ па адной і… (Жэстам як бы змёў са стала і прысвіснуў.)

Сілан (заспяваў). «По рюмочке, по маленькой, чем поят лошадей…»

Рая. Ой, што вы, што вы!!!

Ухватаў. Без мастацкага свісту і танцаў! Пахаваем паціху. (Выпівае.)

Бусько (ціхенька). Вечна-а-я-я памяць. (Таксама перакуліў чарку.)

Сілан (уздыхнуў). Амін. (Выліў чарку, як у халяву.)

Уваходзіць шафёр.

Алёша. Я вас слухаю, Хведар Паўлавіч.

Ухватаў. Значыць, чытаеш? Вучышся?

Алёша. Канчаю рабфак. Вячэрні.

Ухватаў. А потым?

Алёша. Паспрабую паступіць у інстытут.

Рая. I куды паступаеш?

Алёша. У архітэктурна-будаўнічы. Параілі…

Бусько. Ну і што з цябе будзе?

Алёша. Можна будзе не толькі рулём кіраваць…

Бусько. О, намі хочаш кіраваць…

Алёша (Бусько, па сакрэту). Не, трохі разумнейшымі.

Бусько. О даёць! О даёць!

Ухватаў. Слухай, Алёша! А што, калі я цябе на добрую пасаду пастаўлю?

Алёша. Не выгадна.

Ухватаў. Чаму не выгадна?

Алёша. Пасадзіць можна, толькі наўрад ці доўга ўседзіш. Вы ж самі ведаеце, якія ў нас планы. Паслухайце, які звон па ўсёй краіне! Грохат які! Колькі заводаў будуецца, электрастанцый! Разгортваецца такая гаспадарка, што… Граматныя людзі трэба, адукаваныя. Вы мяне пасадзіце, а праз некалькі гадоў прыйдзе адукаваны, разумны, у акулярах і скажа: «Ну-тка, пасунься, хамут малаграматны…» Дык навошта, каб гэта мне гаварылі, калі ўжо лепей… я сам… Прыйдзе час, невукаў папруць, мякка кажучы.

Ухватаў. Ну, што ж, вучыся, вучыся. Дурням гэта на карысць.

Алёша. Толькі не ўсе яны ведаюць гэта.

Ухватаў. Востра. Ізноў які-небудзь намёк? «Папруць».