Maria Konopnicka - O krasnoludkach i sierotce Marysi

piszczka – tu: określenie płaczącej dziewczynki. [przypis edytorski]

opończa – rodzaj płaszcza, z kapturem, bez rękawów, noszonego między XIV a XVII wiekiem. [przypis edytorski]

talar – srebrna moneta. [przypis edytorski]

zapaska – duży fartuch noszony dawniej przez wiejskie kobiety. [przypis edytorski]

strzymać – utrzymać, wytrzymać; tu: pomieścić. [przypis edytorski]

kuma (daw. pot.) – przyjaciółka, koleżanka. [przypis edytorski]

przygarść (daw.) – mała ilość czegoś. [przypis edytorski]

rzewność – smutek, tęsknota. [przypis edytorski]

rada była wziąć – była skłonna, chętna wziąć. [przypis edytorski]

kukiełka (daw.) – słodka bułka. [przypis edytorski]

pokrzyk – wilcza jagoda; roślina trująca, wykorzystywana w lecznictwie. [przypis edytorski]

przeciwić się (daw.) – dziś: sprzeciwić się, sprzeciwiać się. [przypis edytorski]

szafarz – osoba zarządzająca gospodarstwem, spiżarnią. [przypis edytorski]

jako i inszym – tak jak i innym. [przypis edytorski]

wikt (daw.) – wyżywienie. [przypis edytorski]

insi – inni. [przypis edytorski]

bór – duży las iglasty. [przypis edytorski]

król Salomon – zmarły ok 925 r. p.n.e. król Izraela, znany ze swojej mądrości i sprawiedliwości. [przypis edytorski]

frasować się (daw.) – martwić się. [przypis edytorski]

świecące próchno – chodzi tu prawdopodobnie o zjawisko tzw. bioluminescencjiczyli emitowania światła przez organizmy żywe, w przypadku spróchniałego drzewa chodzi prawdopodobnie o żyjące na nim grzyby (np. opieńka miodowa) lub jakiś rodzaj bakterii. [przypis edytorski]

jaje (daw.) – jajo, jajko. [przypis edytorski]

przecknąć się (daw.) – ocknąć się. [przypis edytorski]

sporzej (gw.) – szybciej. [przypis edytorski]

bystry (daw.) – szybki, zwinny. [przypis edytorski]

miarkować – czegoś się domyślać. [przypis edytorski]

wygon – wspólne pastwisko dla całej wsi lub droga, która się pędzi bydło. [przypis edytorski]

graniczne kopce – dawny sposób na oznaczenie granic dóbr ziemskich. [przypis edytorski]

tuman – chmura, kłęby gęstego dymu, mgły lub oparów. [przypis edytorski]

brzezina – niewielki las brzozowy. [przypis edytorski]

legać – dziś: leżeć. [przypis edytorski]

strawa (daw.) – pokarm, pożywienie. [przypis edytorski]

strzecha – pokrycie dachu ze słomy albo trzciny. [przypis edytorski]

modry – ciemnoniebieski. [przypis edytorski]

siemieniata – koloru siemienia, jasno brązowa. [przypis edytorski]

węgieł – narożnik, róg. [przypis edytorski]

kaduk (daw.) – diabeł. [przypis edytorski]

pilno – dziś: pilnie; uważnie. [przypis edytorski]

zamówienie – tu: zmowa, zmówienie a. czary. [przypis edytorski]

ożóg – rodzaj pogrzebacza. [przypis edytorski]

brona – narzędzie do spulchniania i wyrównywania zoranej ziemi. [przypis edytorski]

kichnął jak z moździerza – potężnie, głośno. [przypis edytorski]

urosić – dziś: zrosić. [przypis edytorski]

sążnisty – wysoki, długi; por. sążeń: daw. jednostka miary długości wynosząca ok. 2 m. [przypis edytorski]

dymnik – w chatach bez komina otwór albo rura do odprowadzania dymu. [przypis edytorski]

kraszanka (reg.) – pisanka o jednolitym kolorze, bez dodatkowych wzorów i ozdób. [przypis edytorski]

zrazu (daw.) – na początku. [przypis edytorski]

fryga (daw.) – bąk, zabawka dziecięca. [przypis edytorski]

magnąć (daw.) – fikać. [przypis edytorski]

przydaszek – dodatkowy, wąski daszek zawieszony pod okapem dachu a. strzechy. [przypis edytorski]

imać – łapać, chwytać. [przypis edytorski]

jąć (daw.) – zacząć. [przypis edytorski]

zbyć – pozbyć się, zgubić. [przypis edytorski]

lec – położyć się. [przypis edytorski]

zrazu (daw.) – na początku. [przypis edytorski]

zmiarkować (daw.) – domyślić się. [przypis edytorski]

warzyć się (daw.) – gotować się. [przypis edytorski]

kociołek – naczynie, garnek. [przypis edytorski]

pokurć – pogardliwie o niedużym, dość brzydkim zwierzęciu. [przypis edytorski]

drumla – ustny (wargowy) szarpany instrument muzyczny, wykorzystywany w muzyce ludowej i folkowej w różnych regionach na świecie. [przypis edytorski]

tarnina – krzew ciernisty, rodzaj dzikiej śliwy. [przypis edytorski]

kaduk (daw..) – diabeł. [przypis edytorski]

pospołu (daw.) – dziś: wspólnie, razem. [przypis edytorski]

ogarnąć – tu: osłonić. [przypis edytorski]

trapić się – martwić się. [przypis edytorski]

kałamarz – naczynie do przechowywania atramentu. [przypis edytorski]

ozwały się (daw.) – rozległy się, dały się słyszeć. [przypis edytorski]