Władysław Łoziński - Oko proroka

choroszyj (ukr. хороший ) – dobry. [przypis edytorski]

Dymitr Wiśniowiecki Bajda (zm. 1563) – kniaź ukr., wódz kozacki, przywódca wielu wypraw łupieskich przeciwko Turkom i Tatarom. Uważany za jednego z założycieli Siczy Zaporoskiej, bohater kozackich pieśni. W 1563 r. próbował wpływać na wybór hospodara wołoskiego, wpadł w pułapkę i został przewieziony do Stambułu, a tam stracony. Według podań ludowych, powieszony na haku za żebro, jeszcze przez trzy dni strzelał z łuku do swoich oprawców i nawet zranił samego sułtana. [przypis edytorski]

laszy (daw. ukr.) – polski. [przypis edytorski]

aspry – daw. drobne monety tureckie. [przypis edytorski]

lewki – monety z wizerunkiem lwa, bite w wielu krajach (dziś nazwę lew, лев , nosi waluta Bułgarii). [przypis edytorski]

piastry (z wł. piastra : blaszka) – drobna moneta w krajach Bliskiego Wschodu. [przypis edytorski]

czerwone złoto , częściej czerwony złoty – dukat, polska moneta ze złota, warta ok. 5 złotych srebrnych. [przypis edytorski]

taras (tu daw.) – więzienie, loch (por. zatarasować). [przypis edytorski]

czerniec (z ukr.) – mnich prawosławny. [przypis edytorski]

sajeta (daw.) – cienka, kosztowna tkanina wełniana. [przypis edytorski]

porogi , właśc. porohy (ukr. пороги ) – progi wodne w dolnym biegu Dniepru, dziś już nieistniejące grzebienie skalne w poprzek nurtu rzeki, które sprawiały, że Dnieprem mogły pływać łodzie tylko bardzo doświadczonych żeglarzy, przeważnie Kozaków. [przypis edytorski]

smolak – najemny strażnik, walczący z rozbójnikami, opłacany przez państwo lub miejscowego pana. Wielu smolaków rekrutowało się spomiędzy dawnych zbójników. [przypis edytorski]

miasto (tu daw.) – zamiast. [przypis edytorski]

otrok (daw.) – chłopiec, chłopak. [przypis edytorski]

Terpyty, terpyty, z Bohom sia ne byty! (ukr. gw.) – wytrzymać, znosić los, z Bogiem się nie bić. [przypis edytorski]

dościgły (daw.) – dorosły, dojrzały. [przypis edytorski]

miesopustny (daw.) – karnawałowy. [przypis edytorski]

potaż (z hol. pot : garnek; asch : popiół) – popiół drzewny, używany w różnych gospodarczych czynnościach. [przypis edytorski]

karazjowy (daw.) – z grubego, taniego sukna. [przypis edytorski]

nadziak – czekan; broń o kształcie zaostrzonego młotka, służąca w bitwie do rozbijania zbroi przeciwnika. [przypis edytorski]

łaszt – daw. jednostka objętości, licząca od 3 do prawie 4 tysięcy litrów, czyli 3-4 metry sześcienne; tu: wielki ciężar. [przypis edytorski]

popsować (daw.) – popsuć. [przypis edytorski]

miąższy – pełny w środku, wypełniony, lity. [przypis edytorski]

wanczosy a. wańczosy – obrobione drewno dębowe, służące do wyrobu mebli i beczek. [przypis edytorski]

przebierać się (tu daw.) – przeprawiać się, iść, podążać. [przypis edytorski]

arkuariusz (z łac. arcuarius ) – łucznik, strzelec. [przypis edytorski]

giermaczek , giermak – kubrak, kaftan. [przypis edytorski]

brożkiem – na bakier. [przypis edytorski]

doma (ros. a. ukr. дома ) – w domu. [przypis edytorski]

Perekop – twierdza tatarska, strzegąca wejścia na Półwysep Krymski. [przypis edytorski]

mularczyk (daw.) – czeladnik murarski. [przypis edytorski]

dla powietrza (tu daw.) – z powodu epidemii (morowego powietrza). [przypis edytorski]

sprawca – tu: zarządca. [przypis edytorski]

złotniczek (daw.) – uczeń złotnika, czeladnik złotniczy. [przypis edytorski]

przekwint – ironia; tu: ironiczna mina. [przypis edytorski]