Алесь Кажадуб: Далёка ад радзимы

У бары я часцей за ўсё выпіваў з супрацоўнікам Літфонду Сталяровым. Ён не быў пісьменнікам, але добра разбіраўся ў літаратуры.

- Ведаеш, якая самая вялікая загана ў тутэйшых пісьменнікаў? - спытаў ён, кульнуўшы чарку.

- Не, - пахітаў я галавой.

- П’юць ды не закусваюць!

Мы з ім закусвалі.

- А я на гістарычную радзіму сабраўся, - уздыхнуў Сталяроў.

- Куды? - здзівіўся я.

- У Ізраіль.

- Ты ж Сталяроў, - яшчэ больш здзівіўся я.

- Сталяровым я зрабіўся нядаўна, усяго сто гадоў таму. Дзеда перад Першай сусветнай прызвалі ў царскую армію. «Прозвішча?» - пытаецца пісар. - «Хаім Лейба Модаль», - адказвае дзед. - «Чым займаешся?» - чухае патыліцу пісар. - «Сталярнічаю». - «Сталяроў», - піша пісар. Тады з гэтым было проста.

- Ды і зараз нічога складанага, - згадзіўся я. - Сёння Габерман, заўтра Алексін.

- Не блытай божы дар з яечняю! - строга паківаў пальцам у мяне перад носам Сталяроў. - А лепш закусвай.

Аднойчы я зазірнуў у прыёмную першага сакратара праўлення. Сакратаркі на месцы не было.

- Заходзь! - паказаўся ў дзвярах гаспадар кабінета. - От ты мне якраз і патрэбны.

Я паціснуў плячыма і зайшоў у кабінет. Там быў наведвальнік.

- Вось, знаёмся, - прадставіў яму мяне першы сакратар. - Новы член нашага Саюза. Прабач, мне з ім трэба пагаварыць.

Наведвальнік крадком зірнуў на мяне, але з месца не скрануўся. Гаспа­дар узяў са стала нейкую паперу і пачаў углядацца ў яе. Мне зрабілася ніякавата.

- Ну, дык што, Іван? - нарэшце загаварыў наведвальнік. - Дасі кватэру ці не дасі?

- Макар! - плаксівым голасам сказаў гаспадар. - Я ж табе ў мінулым годзе чатырохпакаёвую даваў!

- Тады мы з дачкой з’язджаліся. А цяпер я разводжуся. Няхай падавіцца. Я згодны на двухпакаёвую.

- А што мне пісьменнікі скажуць? У іх таксама дочкі. І разводзяцца праз аднаго. У яго вунь зусім кватэры няма, - паказаў на мяне сакратар.

- Не магу ж я даваць усім адразу. Пачакай трохі.

- Ды я на гэтую ведзьму глядзець не магу! - плюнуў на палас наведвальнік. - Я табе так скажу, Іван, не дасі кватэру - пайду на самы верх.

- Не палохай, я і ёсць самы верх. Будзе магчымасць - выдзелім. Заяву ў жыллёвую камісію напісаў?

- Недзе тут. - пачаў корпацца ў кішэнях пісьменнік.

- Вось напішы заяву і занясі.

Наведвальнік устаў і паволі выйшаў з кабінета.

- Распляваліся! - зацёр нагой плявок на дыване сакратар. - Ідуць і ідуць - то кватэру, то машыну, то дачка замуж пайшла. Я што - з кішэні дастаю гэтыя кватэры?

Я далікатна змоўчаў. Першы сакратар нашага Саюза быў старшынёй Вярхоўнага Савета рэспублікі і мог дастаць з кішэні што заўгодна. Зазваніў адзін з пяці тэлефонных апаратаў на стале.

- Масква! - беспамылкова вызначыў гаспадар і падняў трубку. - Я. Дэлегацыя ў Парыж у канцы года? Праз тыдзень? Не, не паеду, у Парыжы я нядаўна быў. Ды не, ніхто з нашых не паедзе. Ага, тэлефануй, калі што.

Ён паклаў трубку.

- Дык што ў цябе? - паглядзеў ён на мяне.

- Вы хацелі пра нешта пагаварыць са мной.

- Пагаварыць? Ну, так. Пішы, хлопец, апавяданні. І аповесці пішы.

Пасталееш - сядзеш за раман. Я вось адразу з рамана пачаў, сямсот старонак! У Парыж трэба ехаць - а не магу, пішу новы раман. Так што ідзі працуй. А Парыж - цьху! Выедзенага яйка не варты.

І я з ім пагадзіўся. Ніякі Парыж мне тады не быў патрэбны. Зрэшты, як і цяпер.

А кватэру я праз паўгода атрымаў. Застойны час.

ДАЛЁКА АТ РАДЗІМЫ

У літаратурна-драматычнай рэдакцыі Беларускага тэлебачання я працаваў у другой палове семідзясятых. Гэта, канечне, быў застойны час, аднак і тады адбывалася сёе-тое цікавае. Аднойчы ў буфет Дзяржтэлерадыё, які быў запоўнены натоўпам памочнікаў рэжысёра, адміністратараў, гукарэжысёраў і розных рэдактараў, увайшлі акцёры Вахтангаўскага тэатра. У тыя дні ён гастраляваў у Мінску. Усе яны былі ў адметных гарнітурах і гальштуках. Першым ішоў, натуральна, Міхаіл Ульянаў. За ім шпацыравалі Мікалай Грыцэнка, Вячаслаў Шалевіч, Васілій Ланавой. Завяршаў шэсце, што таксама было зусім натуральна, Юрый Якаўлеў. У буфеце зрабілася ціха.

- Мамачкі! - піскнула памрэжка Светачка, што сядзела побач са мной, і ўпусціла з рук нож, а за ім і відэлец.

Я пару тыдняў назад усю ноч распісваў «пульку» з таганскімі хлопцамі Высоцкім, Залатухіным і Смехавым, і таму зрабіў выгляд, што вахтангаўцаў не заўважаю. А тыя, у свой чарод, не заўважылі чаргу і прайшлі адразу да барменшы Людмілы, якая падцягнула жывот і крыху адтапырыла азадак, трэба сказаць, немаленькі. У чарзе ніхто не абазваўся ні гукам.