Ганна Навасельцава: Чорная лотаць

Я не буду казацца чорнай лотаці. Я толькі на кветку гэтую пагляджу. Пялёсткі дзіўныя, блішчастыя, цягнуцца-цягнуцца. Нібы не ў вочы, у душу табе зазіраюць. Цягуча, страшна. Забярэ ўсё самае страшнае з памяці тваёй, чорная лотаць. Каб жа не забрала саму памяць. «...На шляху сваім не спыняйся, у чорнай лотаці не пытайся...»

— Раскажы мне, чорная лотаць, пра шэра-шэрага.

Пацягнулася блішчастымі пялёсткамі страшная кветка і мовіла:

— Раскажу.

«Ці бачыла ты, вяшчунніца, прыгожага чарадзея, што насылае навальніцы ды б’е перунамі маіх маленькіх братоў? Не заўсёды так было... А вінавата ў гэтым такая ж, як і ты, слаўная ды чуллівая. Легкадумная, закаханая. Яна не ведала толькі аднаго: як шмат на свеце чараў, што могуць прыўлашчыць сэрца... Не бойся мяне, вяшчунніца. Не забяру тваю памяць,не забяру тваёй душы. Адно сапраўднасць паказаць хачу, каб перажыла ты зноўдаўно прамінулае. Яе, з якой усё пачалося, пазнаю ў табе...У цябе яе кроў, у цябе яе чары, у цябе яе сэрца. Нічога не забывае кроў. Тояць-хаваюцьчары памяць пра старадаўняе. І адно толькі сэрца можа вярнуць мінулае...Сэрца, якое хоча нанова адчуваць усё, што калісьці сталася. Ці памятаеш тое,чараўніца? Успомні, як зрабілася ты вяшчунніцай...»

Я... не памятаю. Не са мною гэта было. Але ты, чорная лотаць, нясеш мяне ў мінулае. Цёмнае, страшнае. Нясеш туды, дзе такая ж, як і я, страціла сваё сэрца. Страціла надзею. Навошта, чорная-чорная лотаць? Ты ўжо нічога не вернеш. Мінулася страчанае...

«Не, не мінулася. Прадкажы вяртанне надзеі, прадкажы, вяшчунніца».

Не магу прадказаць... Няма ў мяне чараў памяці. Не магу адвесці вачэй ад сама­га прыгожага чарадзея...

— Адкуль у цябе такая дзіўная зёлка? — гляджу ў вочы яму, усмешліваму, які падае мне нечаканы дарунак. — Не ведаю я такой.

— Бо не можаш ведаць таго, што чарамі маімі ўчора створана. Для цябе створана. Для цябе адной.

Прамаўляе так ды ўсміхаецца ласкава, добра. Падае мне дзіўную зёлку, лапінку-сцяблінку, такі цёмна-зялёны лясны агеньчык. Гляджу на чары новыя, невядомыя ў захапленні. Бяру ў рукі лясную зёлку. Дзіва-дзіўнае. Чую я галасы блізкіх дрэў, што шэпчуцца між сабою пра вятры ды навальніцы. Чую галасы начных птушак. Гамоняць пра свае справы, дзе здабычы ўзяць ды накарміць птушанят. Чую, як нешта распавядаюць травінкі пад нагамі, сонныя, змораныя. Бачаць шчаслівыя сны. Ды ці мала каго чую. Чую і разумею.

— Каго чуеш, шчаслівая? Што табе апавядае самы блізкі голас?

— Чую дрэвы ды птушак, ды малых травінак. Апавядаюць яны пра сваё.

— Не тых слухаеш. Не тых. Слухай голас, як крыніца, гаючы, як сэрца, блізкі.

Слухаю. Радуецца начной волі лёгкая жамяра. Весела пазвоньвае далёкая крыніца, радуецца зямлі, радуецца начы, радуецца возеру-прошчы, у якое цячэ. Расце на яе берагах ласкавая сон-трава, якая шэпча мне: «Спі, спі, засні. Не бойся чорнай лотаці, не чужая яна табе». Расце ля гаючай крыніцы магутны дзівасіл. Шэпча ён мне: «Паслухай сон-траву, адпачні. Падарую табе дзівосную сілу дазнацца праўду. Пра лотаць. Пра чарадзея, такога прыгожага, такога жаданага». Трымаю я ў руках сцяблінкі зёлкі дзіўнай, невядомымі чарамі створанай, і бачу, бачу на сцежцы травяністай, што да гаючай крынічкі вядзе, маленькі трыпутнічак. Шэпча ён мне: «Трыма пуцінамі я хадзіў, на трох шляхах я прарос. Праз учора на сёння і заўтра. Не бойся лотаці, не чорная яна, невінаватая яна. Не вер, не вер жа чарадзею прыгожаму».

— Вой, ты, маленькі трыпутнічак.

— Трыпутнік табе адазваўся, — пахмурнее ягоны ўсмешлівы твар. — Гэта гонар вялікі. Што ж сказаў табе той, траісты?

— Прасіў не верыць табе.

Прамаўляю, не адзводзячы ад яго вачэй. І знікае ягоная вясёлая бадзёрасць. Палынамі прарастае роспач, піжмаю ўзыходзіць горыч. Палынамі азываюцца мне ціхія словы:

— За што ты так са мной, шчаслівая?

— А навошта ты прадказваеш мой лёс? Трыпутнік мне азваўся. Навошта ж мне цяпер ведаць, што трыма пуцінамі давядзецца ісці, на трох дарогах шчасця шукаць. Як таму горка-гаючаму трыпутніку.

— Свайго лёсу ніхто не мінае. Яго не трэба баяцца, яго трэба ведаць. І я хачу ведаць, за што давядзецца мне паспрачацца з Конам ды Светавітам.

— З Конам, які ўсім вызначае лёс? Са Светавітам, які абдымае ўвесь свет? Хто ты?

— Той, які пойдзе за табою ўдалеч тваіх дарог. Колькі б іх не было.

— Я не веру табе. Хто ты?

Трымаю ў руках сцяблінкі дзіўнай зёлкі, і мроіцца мне, што цямнее сама цёмная ноч, змаўкаюць навакольныя галасы, падараваныя невядомымі чарамі. Адзін трыпутнік, блізкі ды гаючы, адзін ён не змаўкае: «Бачыў я многіх на сваіх шляхах-пуцявінах, зведаў шматлікіх такіх, якія цяжкімі дарогамі прастуюць. Толькі не магу здагадацца я, пра што думае ён, чарадзей прыгожы.» Грознай і сцішнай робіцца ноч, трымціць падараваная мне зёлка. Ды не змаўкае маленькі трыпутнік: «Чарадзей моцны, чарадзей прыгожы нечысць балотную за сабой вадзіў, кветку заклятую стварыў, скарбы страшныя зачараваў...»