Ганна Навасельцава: Легенда пра шыпшыну

— Не адкажу я табе, змрок ды цемра. Не маеш права ты пра гэта пытаць. Не можаш ты зразумець, што свет просіць маёй несмяротнасці. Свету яна трэба.

— Ці здагадаешся ты, якая не прымае ночы, што змрок — гэта яшчэ не цемра. Што ты будзеш рабіць бясконцае несмяротнае жыццё ў свеце вялікага мудрага Дрэва?

— Зраблю, каб нікога больш не палохала цемра. Ніколі-ніколі. Зраблю, каб не стала ночы, знік ветах і ніколі-ніколі больш не азываўся белы воўк. Ці ты заступіш мне шлях, каб я не зрабіла гэта?

— Няўжо дзеля гэтага трэба табе несмяротнасць? Страціш ты сонца, вятры, хмары. Страціш усё і лёс свой страціш.

— Нашто мне мой лёс? Нашто мне вартасць кароткага смяротнага жыцця. Я не вярнуся да яго ніколі.

— Не дае несмяротнае жыццё. жыцця. Вялікі здзек.

— Нашто мне гэта? Ёсць цудадзейнае зернейка. Толькі яно адно вартае цэлага свету. Дзеля яго праганяць мне цемру. Праганяць мне цябе, чарадзей ночы.

Хочаш прагнаць нялюбы змрок, чараўніца, а не ведаеш таго, што беражэ цябе змрок. Беражэ ды бароніць. Але трэба, каб выйшла ты з гэтай багны. І тады ў свеце, дзе так хочацца жыць, мы яшчэ пазмагаемся за ноч і сонца.

...Думаю пра добрае цудадзейнае зернейка, пра яснае сонейка, імклівыя вятры і самотныя хмурынкі. Не ты мяне, а я прадбачу-прадказваю цябе, дзіўны-непрадказальны. Усміхаюся яму.

Узыходзіць над балотам яснае сонейка. Імкнуць хуткія вятры, кружаць свой адвечны карагод тужлівыя хмаркі. А я ўсміхаюся табе, дзіўны-непрадказальны, і я не хачу, каб спраўджанае ды сталася няспраўджаным. Асвятляе яснае сонейка гэтае вусцішнае балота.

І прамаўляе мне дзіўны-непрадказальны:

— Кветку дзівосную, падобную да яснага сонца, зырка-гарачую, авеяную імклівымі вятрамі, росную, асмужаную слязьмі самотных хмарак, прадбачу-прадказваю. Кліча тая кветка сваёй усмешкай узыход сонца, по дых вятроў, слёзы дажджоў. Кліча сэрца вялікага свету.Свеціць яснае сонейка, лётаюць імклівыя вятры, кружаць у небе высокія хмурынкі.

— Мы яшчэ сустрэнемся, чараўніца. Трэці раз, астатні.

Гучыць невядомае чарадзейнае слова. Хутка знікае апошні начны цень.

Мы яшчэ сустрэнемся, дзіўны-непрадказальны. Сустрэнемся яшчэ не адзін раз.

***

«Прасіў ты мяне, каб спраўджанае стала няспраўджаным. Можна вярнуць чары, але нельга вярнуць чараўніцу, калі не хоча яна таго. Ці пра тое, смяротны, ты марыў.» — азываецца мне мудры Дзіў.

А я прашу цёмную ноч пра літасць, пра дараванне. Прашу, як прасіў тады, каб не карала адну светлую чараўніцу. Зноў моўлю самотнага ветаха, каб не пакінуў яе ў вялікай дарозе, падказаў шлях. Зноў клічу белага ваўка, каб бярог яе. Прашу, каб не перасталі вы верыць майму сэрцу, пакуль поўніцца ваша вечнасць яго смяротным біццём. Прашу, бо вы былі і ёсць адзіныя, каго я магу прасіць.

І адказалі мне тады цёмная ноч, самотны ветах, белы воўк: «Ведаем пра тое, што вярнулася чараўніца ў свет. Не страціла чары, не ператварылася ў кветку. Не дае спраўдзіцца таму закляццю пачуццё шчырае, пачуццё вялікае сэрца цёмнага. Бароніць і беражэ яе тое сэрца, чакае і спадзяецца. А што за гэта можа быць мацнейшым?»

— Не зможа воля мая ад закляцця кветкі-вечнасці яе засланіць, а толькі ты тое зможаш, — зноў, як некалі, прамаўляе мне Дзіў.

І толькі цяпер зведаў я вашую цёмную бясконцую спагаду, ноч, ветах і воўк. Толькі вы здольны бясконца верыць у таго, хто памыляецца. Ісці за ім, нябачныя і нячутныя, каб не збіўся ваш абраннік з дарогі. І зноў, як некалі даўно, вы гаворыце мне, каб верыў я свайму сэрцу. Бо толькі яно адно трымае яе.

Я зноў пытаюся, не могучы, як і тады, супакоіцца:

— Як мне перамагчы такое закляцце, Дзіў? Як можа перамагаць боскае жаданне смяротны?

— Як ноч перамагае дзень, як дзень перамагае ноч. Чарадзей ночы, няўжо ты ніколі не навучышся верыць?

— Я веру табе, Дзіў, як верыў тады, калі ты казаў.

«Таемнае імя яе знайдзі-адшукай. Пакуль будуць ведаць ноч, ветах і воўк таемнае імя тое, не стане чараўніца кветкай. Адно ведай ты, блізкі мне дзіўны-непрадказальны, як вымавіш ты імя таемнае светлай чараўніцы, у той жа момант споўніцца закляцце».

— Я не вымаўлю яго, Дзіў. Не вяшчуй таго, мудры.

Малю цябе, цёмная ноч, малю цябе, яснае сонца, каб спраўджанае няспраўджаным зрабілася. Малюся пра цябе, светлая чараўніца. Смуткуе ды шукае цябе ў свеце белы воўк, плачуць пра цябе тужлівыя хмаркі. Не супакоіцца самотны ветах, ідзе па тваіх слядах, гневаюцца імклівыя вятры, нясуць над зямлёй твае чары, толькі хіба можна спраўджанае зрабіць няспраўджаным.