Макс Шчур - Завяршыць гештальт

— А па-мойму — з шэсьцьдзесят дзявятага...

— Не, у шэсьцьдзесят дзявятым адбылося тое, што адбылося, а сам пункт у фармулярах зьявіўся толькі ў сямідзясятым.

— А, сапраўды, твая рацыя...

22.

Я нездарма абраў менавіта Трыр у якасьці прамежкавай мэты свайго падарожжа: сакрэт палявога шыняля ў тым, што я ўжо колькі гадоў запар дзіка мару (дрым ф’юрыёзьлі!) пабываць у Італіі, і гэтым разам ня толькі Паўночнай, а самай сапраўднай, рамантычнай, рымска-імпэрыяльнай, нягледзячы ні на якія кліматы й іншыя перашкоды — адылі дагэтуль не знайшоў на гэта ні часу, ні лішніх грошай. А тут табе — на: пасярэдзіне і Юрапу, і майго маршруту — першая заснаваная рымлянамі ў Германіі калёнія, Трэвіза, апірышча лацінскай цывілізацыі ў бяскрайніх барбарскіх лясох, адзін з многіх раньніх крокаў на шляху самапераадкрыцьця чалавецтва, якое ўрэшце аказалася для пераадкрывальнікаў фатальным, як ужо бывае ў навуцы — карацей, вось табе твой Рым, фактычна пад бокам, і ні ў якую Італію ехаць ня трэба. Тэрмы Канстанціна! Порта Нігра! Раманская базыліка! Басэйн Рэйну, франка-нямецкае памежжа — сапраўдная артэрыя, ды што там, сам правобраз Эўропы, бо менавіта сюдой рымляне пасоўваліся да Паўночнага мора, таму пазьнейшыя нацыянальныя адрозьненьні тут нейкім дзіўным чынам сьціраюцца й сьціхаюць, у сьвятым жаху саступаючы месца велічным супольным падмуркам, закладзеным паўднёвымі волатамі, быццам нават сама так званая мяжа — толькі выйшлая на паверхню жыла старажытнай пароды, месца геалягічнага — насамрэч, гістарычнага — разлому... Нездарма ж, воляю выпадку й прыроднага магнэтызму, акурат у гэтых краях нарадзілася столькі герояў майго асабістага пантэону! У Брусэлі — Картасар, у Андэрнаху — Букоўскі, у Гэерлене — Бэрнгард... Вось жа і ў самім Трыры нарадзіўся адзін герой, якога я ўсё жыцьцё спрабаваў улучыць, нават па блату прапхнуць у гэты самы пантэон, збольшага на чужую рэкамэндацыю, але ён у выніку туды так і не патрапіў — я пра Маркса, імем якога тут ня толькі названая вуліца, але й цэлы мадэльны дом (Модэгаўз Маркс!), ня лічачы дому малельнага, то бок ягонага роднага, цяпер музэю. Але на музэі ў мяне часу так ці йначай няма — наступнае аўто чакае празь дзьве гадзіны, таму лахі пад пахі й наперад, удыхаць у сябе вакольную атмасфэру!

А вось і першы глыток! Якая ўдача! Мужчынскі хор акурат з Рыму! Толькі трэцяга! Хуярыць на ўсю яганаўскую «Кацюшу»! «Вочы чорныя»! «Падмаскоўныя вечары»! «Арэнбурскі пуховы платок»! «Севастопальскі вальс»! «Сьцёб ды сьцёб кругом»! «Сьценьку Разіна»!

«Уставай, страна агромная»! «Па далінам і па ўзгор’ям!»

«Утра красіт нейкім цьветам»! — адкрываецца канцэрт гімнам СССР, а завяршаецца гімнам Расейскай ФІДЭрацыі. Прымаюцца й заяўкі: можа, «Мурку»? «Захадзіце к нам на аганёк»? «Владзімірскі цэнтрал»? А для дзетак — «Аблака, белагрывыя лашадкі»? Як вам такі рэпэртуар, га, немчура? А газ расейскі, адкрыты яшчэ канкістадорам Ермаком, хаваць не западло? Не? Тады не бяды, і м’юзак схаваеце... Што-што бля? «Лілі Марлен»? Можа, табе яшчэ «Горст Вэсэль Лід»? А ў ябала? Сваіх фашысцкіх песень не прадлагаць! Фром Раша ўіз лав, ту Раша ўіз лавэ... Дранг нах Вэстэн, нах!

Але сьпяваюць пры гэтым добра, амаль прафэсійна, не даябацца. Вось яна, вялікая праблема вялікай расейскай, калі ня ўсякай, культуры на экспарт: скалупнеш творча аформленую («пад Захад»!) калярова-фэшэнэбэльную абгортку, на якой буйнымі й залачонымі (а гэта ўжо «пад Усход») літарамі напісана «Дастаеўскі, Чайкоўскі, Стравінскі, Кандзінскі, Эйзэнштэйн, Платонаў энд Ко» (найвышэйшая Якасьць! праверана Часам! зацьверджана Мінкультам!) — і адкрыеш для сябе ўсярэдзіне тоны а тоны досыць нясмачнага й па-савецку недапечанага, аднародна-гумавага цеста з карычневай начынкаю шакаляднай фабрыкі «КрымНаш». Каб усім гэтым не атруціцца, трэба быць або сапраўдным знаўцам усходніх тавараў, або пайсьці маім шляхам найменшага супраціву й прынамсі выпрацаваць на іх імунітэт у выніку папярэдне перанесенага (найлепш у дзяцінстве) лёгкага атручэньня.

Назіраючы з жахам, як мае падарожныя зацемкі, не пасьпеўшы пачацца, памалу й амаль незалежна ад мяне ператвараюцца ў паклёпніцкі антырасейскі памфлет, я ўсё болей пачынаю нагадваць сабе таго псіханутага рускага мужыка з аўтазапраўкі, які паводле звычкі «асымэтрычна» рэагуе на дробязі, што насамрэч ня вартыя асаблівай увагі. Імунітэт імунітэтам, а алергічны сындром у якасьці самаабарончага рэфлексу нікуды ня дзеўся — і пазбавіцца ад яго тым цяжэй, чым меней застаецца магчымасьцяў схавацца ў родную бульбу ад паўсюднай прысутнасьці носьбітаў і сейбітаў Вялікай Расьсейшчыны, у якіх запялегаванаму цяплічнымі эўрапейскімі ўмовамі бульбашу адразу мрояцца калярады. Гэта, вядома, нацыяналістычна й непрыгожа, і ня толькі для, умоўна кажучы, інтэлектуала, — але што зробіш, калі я яшчэ й патыпу пісьменьнік і калі фраза пра перасьледаванага параноіка не адстае ад мяне ні на крок ужо з 90-х — а зь песьні, як кажа сам рускі народ, слова ня выкінеш... І пагатоў ужо не спрабуйце выкінуць з галавы мэлёдыю песьні, такой як, прыкладам, «Міліон алых роз», «Белые розы» ці «Сіреневый туман»... Эх, саўковае дзяцінства, усё там маё і я аттуда родам. А вось быў бы сапраўдным эўрапейцам — мне было б на цябе глыбока насраць. Яшчэ й затанчыў бы пад «Кацюшу» на знак падзякі за вызваленьне.