Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

А потым пераносіў тайныя наказы

У розныя краіны. Выпаўняў заданні

У тайных таварыствах, уздымаў паўстанні.

А потым дома зноў, дзе працы той не кінуў,

Рыхтуючы паўстанне, у наездзе згінуў.

Калі дайшла пра гэта звестка да Варшавы,

Было ўжо там вядома, што для Яцка славы

Ад кесара яму прыслалі ўзнагароду:

Адзнаку Легіі за працу для народу.

Вось гэта беручы цяпер на ўвагу,

Я тут, рэпрэзентуючы сабой павагу

Улады ваяводскай, гэтым аб'яўляю,

Што ласкай кесара і службаю для краю

Пан Яцак пляму змыў. Зноў будзе і ў пашане

Яго імя, і побач слаўных, чэсных стане.

Дык хто цяпер кране нябожчыка папрокам

За віны даўнія, пакрыгыя ўжо змрокам,

Той панясе належную яму пакуту -

Gravis notae maculae, што па Статуту

Прадбачыцца на ўсіх, нягледзячы на станы.

І кожны можа быць за гэта пакараны,

Бо зараз маем роўнасць, і параграф трэці

Усіх датычыць, што прашу мець на прыкмеце.

І гэтыя, цяпер прыведзеныя факты

Запішуцца, і возны прачытае акты.

А што прыйшла запозна к Яцку ўзнагарода,

Дык гэта чэсці Яцкавай не перашкода.

Калі грудзей яго ўпрыгожыць мы не можам,

Дык ордэн гэты зараз на магілу ўзложым.

Тры дні вісець тут будзе, а пасля ў капліцы,

Як дар для Маці Божай, будзе залаціцца".

Сказаўшы гэта, выняў ордэн з пакрывала,

І вось на надмагільным крыжыку заззяла

Кукарда, сшытая са стужачкі чырвонай,

І белы зорны крыж пад залатой каронай.

А зоркі супроць сонца так зазіхацелі,

Нібы героя славу несці ў свет хацелі.

Народ тым часам на калені станавіцца,

Каб за ўпакой душы героя памаліцца.

Суддзя чаргой сялян і шляхту - ўсіх дазвання

У Сапліцова запрашае на гулянне.

А два старыя ўселіся на прызбе дома

З паўгарцамі мядку ліповага, вядома,

І ў сад глядзяць, туды, дзе паміж кветак маку

Стаяў улан прыгожы у бліскучым чаку,

Прыбраным бляхай залацістаю і пер'ем;

А побач вочкі сінія к яму з давер'ем

Дзяўчына прыўзняла ў зялёнай, быццам з руты,

Сукенцы. Над травой паненак гурт самкнуты -

Збіраюць кветкі, адварочваюць галовы

Ад маладых, каб ім не перабіць размовы.

Старыя мёд п'юць, табакеркаю ліповай

Частуюцца і забаўляюцца размовай.

"Так, так, Пратазаньку ты мой", - сказаў Гервазы

"Так, так, Гервазаньку ты мой", - сказаў Пратазы

"Ды так, так", - згодна паўтарылі са тры разы

З кіўкамі галавы. Урэшце мовіў Возны:

"Што спрэчка наша скончана ўжо, бачыць кожны.

Я помню прыкладаў такіх з жыцця не мала,

Дзе часта горшых на'т эксцэсаў шмат бывала,

А інтэрцыза ўвесь закончыла той клопат.

Вось так з Барздабагатымі згадзіўся Лопат,

Крапштулі з Купсцямі і Путрамэнт з Піктурнам,

З Адынцамі Міцкевіч, а з Квілецкім Турна.

Што тут казаць! У Польшчы горшыя замешкі

З Былі з Літвой, чым у Сапліцаў і Гарэшкі,

А мудра каралева ўладзіла Ядвіга,

Што без судоў закончылася ўся інтрыга.

Някепска, калі ёсць паненкі або ўдовы

Для замужжа, дык кампраміс раз-два гатовы.

Найгоршая цяжба з духоўнымі бывае

Каталікамі, ці радство перашкаджае

І загародкі для жаніцьбы утварае.

Таму вось ляхі з русамі здаўна нязгодны,

Што продкаў мелі Леха з Русам - браццяў родных.

Адтуль у нас працэсаў столькі месца мела

З тэўтонцамі, пакуль не выйграў наш Ягелла.

Так справа доўгімі цягнулася гадамі

Між Рымшам і дамініканскімі ксяндзамі,

Пакуль не выйграў syndyk манастырскі Дымша,

Адтуль і прыказка: Бог большы, чым пан Рымша,

А я дабаўлю: мёд шмат лепшы за Сцізорык".

І піў да Ключніка паўгарцам раз каторы.

"I праўда, праўда! - Ключнік адказаў з пачуццем

Лёс дзіўны Польшчы і Літвы. Яны ў пакуце

I ў шчасці так жылі, як з жонкай муж - сям'ёю!

Бог лучыць, а чорт рве, бог тое, чорт другое!

Ах, брат Пратазанька! Ізноў вось вочы нашы

Убачылі сваіх! Ізноў Караніяшы

Прыйшлі да нас! Я знаю іх - народ заўзяты,

З іх, помню, ёмкія былі канфедэраты!

Каб мой пан Стольнік дачакаўся гэткай хвілі!

Ах, Яцак! Яцак! - ды мы зноў загаласілі?

Калі Літва з Каронай зноўку аб'яднаны,

То гэтым беды ўсе забыты, пахаваны".

"I дзіўна, - тут сказаў Пратазы, - што аб Зосі,

Мінулым летам быў цікавы знак, бы з неба!"

"Яе зваць паннай Зосяй, - мовіў Ключнік, - трэба,

Бо, мабыць, вырасла яна даўно з дзяўчатка

Ды ўнучка ж Стольніка яна, арыстакратка".

"Дык вось, - канчаў Пратазы, - гэты знак прарочы

Пра лёс яе, на ўласныя я бачыў вочы.

Мінулым летам раз сядзела чэлядзь наша

Вось тут, аж бачьш: бух! зваліліся з паддашша