Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Два вераб'і ў змаганні, два самцы старыя.

Адзін, відаць, малодшы з цёмна-шэрай шыяй,

Другі быў з чорнай. Б'юцца, разгарнуўшы крыллі,

Качаюцца, ажно зарыліся ўжо ў пыле.

Глядзім, аж слугі між сабою зашапталі

І чорнага Гарэшкам так, у жарт назвалі,

А шэрага Сапліцам, і як ён быў гарою,

Крычаць: "Гарэшка- трус! Сапліцы ў нас - героі!"

Як ападаў, крычалі: "Панаддай, Сапліца,

Бо сорам шляхціцу прад багачом скарыцца!"

Смяёмся і чакаем, хто каго з іх зможа.

Аж раптам Зося к рыцарам, што так варожа

Таўкліся, падбягае, ручкай іх прыкрыла,

А тыя біліся ўсё, аж фурчэлі крылы -

Такая злосць была у гэткім дробным ліху.

Тут бабы і давай шаптаць з сабой паціху,

Што суджана, відаць, каб праз дзяўчыну гэту

Змірыліся дзве знатныя сям'і павету.

I, бачу, спраўдзіліся бабскія варожкі,

Хоць пра Тадэвуша не думалі ні трошкі

Тады, а больш пра Графа".

Ключнік жа на гэта:

"Дзівосна як на свеце ў тайны ўсё адзета!

Скажу і я вашэці штось. Мо менш цудоўна

Было, чым з птушкамі, ды дзіўна невымоўна.

Ты знаеш, што Сапліцаў я без дай прычыны

Гатоў быў нішчыць, а да гэтага хлапчыны

Я адчуваў бязмерную любоў заўсёды.

Калі ён біўся з кім яшчэ ў малыя годы,

Заўсёды верх браў. Я яго, пад замка мурам

Сустрэўшы, падстракаў да розных авантураў.

Ці амялы з дубоў нарваць, ці з хвоі свежых

Набраць вароніх яек, ён без адгаворкі

Рабіў. Відаць, што пад шчаслівай светам зоркі

Прыйшоў на свет, я думаў, шкода, што Сапліца

Хто ж знаў, што суджана яму так ажаніцца,

Стаць мужам панны Зофіі, маім быць панам!"

Тут змоўклі, справам дзівяцца неспадзяваным,

І толькі зрэдку чуюцца ўсё тыя ж фразы:

"Так, так, мой пан Гервазы", "Гэтак, пан Пратазы".

Над прызбай той у кухні вокны ўсе раскрыты,

З іх пара, быццам дым, узносіцца ў блакіты,

А з тых дымоў, як беленькая галубіца,

Мільгнула светлая кухмайстара шляфмыца,

І Войскі праз акно па-над старых галовы

Нагнуўся тварам, моўчкі слухаў іх размовы.

Урэшце ім падаў дзве філіжанкі, сподак

З бісквітамі і мовіў: "Хоць мядок салодак,

Ды закусіце і гісторыі цікавай

Паслухайце, што ледзь не сталася крывавай,

Калі ў Налібацкіх лясах за даўніх часаў

Падвёў пан Рэйтан штуку князю фон Дынасаў.

Ледзь ён жыццём не заплаціў за гэту звадку.

Я іх змірыў, а як - пачну казаць спарадку".

Ды повесць Войскага тут кухары спынілі,

Пытаючы, ці так сервіз распалажылі.

Пайшоў пан Войскі, а старыя зноў ля мёду

Глядзелі моўчкі, задуменна ў бок гароду,

Дзе стройны той улан стаяў з прыгожай дзевай

Улан руку яе узяў рукою левай

(Бо правая рука была забінтавана)

І словы гэткія казаў усхвалявана:

"Зафія, трэ', каб ты нічога не ўкрывала

I, перш чым пабяромся, шчыра адказала.

Нічога, што калісьці ты была гатова

Даць слова мне. Я не прыняў у той час слова,

Не мог застацца я пры вымушаным слове.

Тады я вельмі мала жыў у Сапліцове,

І ў той час я не смеў чакаць таго ні мала,

Каб ты мяне вось так адразу пакахала:

Не фанфарон я, а хацеў заслугай, Зося,

Любоў тваю здабыць, хоць бы й чакаць прыйшлося.

Цяпер жа ты ізноў мне слова паўтарыла:

За што мяне ты гэткай ласкай надарыла?

А мо выходзіш за мяне ты не з кахання,

А толькі з дзядзькі слоў ці з цёткі намаўляння.

Але жаніцьба, Зося, справа немалая,

Парайся з сэрцам, хоць мо хто і намаўляе.

Пагроз не слухай дзядзькі, не зважай на цёцю.

Калі ж не па сваёй выходзіш мо ахвоце,

Тады заручыны на іншы час адложым,

Няма куда спяшацца, пачакаць мы можам,

Тым больш, што атрымаў я ўчора назначэнне

Ў інструктары, тут буду весці абвучэнне

Салдат, пакуль мае не выгаяцца раны.

Дык як, каханая?"

І Зося твар румяны

К яму ўзняла і стала гаварыць нясмела:

"Не помню, як яно тады ўсё стацца мела,

Ды ўсе казалі мне, што замуж трэба

За вас, а я заўсёды згодна з воляй неба

I са старэйшых воляй". Апусціўшы вочы,

Прамовіла: "Калі вы, помніце, той ночы,

Як ксёндз памёр у буру, двор наш пакідалі,

Заўважыла, што вы нас моцна шкадавалі,

Аж слёзы мелі у вачах. Скажу вам смела,

Што тыя слёзы помніла я й пэўнасць мела,

Што любіце мяне, і мне душа балела,

А ў час малітвы вы ў маім стаялі зроку

З бліскучымі вялікімі слязамі ў воку.

Пасля мяне Падкамарына ў Вільню брала

На зіму, але я там вельмі сумавала

Па Сапліцове і па тым сваім пакоі,

Дзе ў нас спатканне дзіўнае было такое

І дзе мы развіталіся. Вось так памалу