Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш

Ён дамам кланяўся, старым і малалеткам.

Пры ім стаў ксёндз-манах, Суддзя пры бернардыне.

Бернардын памаліўся хутка па-лаціне,

Пасля далі гарэлку, а затым паселі

І халаднік літоўскі моўчкі жвава елі.

Абед цішэйшы быў, чым іншым днём бывала.

І хоць Суддзя бадзёрыў, гутарылі вяла,

Бо тыя, хто за гончых сёння быў у звадзе,

Спынялі, пэўне, думкі на сваім закладзе,

А веліч дум, звычайна, вусны зачыняе.

Размовы толькі Талімэна не спыняе:

З Тадэвушам гаворыць, Графу слоўца кіне

І зрок спыняе на Асэсаравай міне.

Вось гэтак, на шчыглоў нарыхтаваўшы сетку,

Лавец пільнуе вераб'ёў. А на суседку

Глядзяць Тадэвуш з Графам. Кожны з іх шчаслівы,

Напоўнены надзеяй і таму маўклівы.

Граф штораз з гонарам свой зрок звяртаў на кветку,

Тадэвуш на кішэнь касіўся неўзаметку,

Ці ключык той не ўцёк, і поўны неспакою

Лісточак непрачытаны круціў рукою.

Суддзя, хоць Падкамораму віна ў кяліхі

Ўсё падліваў і кланяўся, і сам быў ціхі,

І гутарыць не меў звычайнае ахвоты,

Відаць, перажываў ён нейкія клапоты.

Міналі стравы, моўчкі сходзіў час абеду,

Аж раптам уварваўся ў нудную бяседу

Неспадзяваны госць - ляснік. Паходкай жвавай,

Нягледзячы на час абедні, з нейкай справай

Падбег да пана. Адгадаеш з рухаў, з міны,

Што пасланец ён нейкай важнае навіны.

Звярнулі вочы на яго паны і пані,

А ён, адсопшыся, сказаў: "Мядзведзь, маспане!"

І рэшту адгадалі ўсе: што з цёмнай гушчы

Звер выйшаў і што краўся з Занямонскай пушчы,

Што трэ'дагнаць яго. У момант зразумелі,

Хоць абсудзіць той справы часу йшчэ не мелі.

Супольнасць думак праявілася адразу

Праз жэсты рук, праз сэнс загаду ці наказу,

Якіх хоць многа загуло ў хвіліну гэту,

Ды ўсе яны адну на ўвазе мелі мэту.

"Ў сяло,- сказаў Суддзя,- хай сотнік скача жвава!

Паклікаць дабравольцаў, бо чуць свет - аблава!

Хто з пікай вырушыць ахвотна, без адказу,

Таму спісаць пяць дзён і дзве шарваркі зразу!"

А Падкаморы крыкнуў: "Зараз жа на Сівай

Скакаць ка мне у двор і, захапіўшы жыва

Дзве п'яўкі, слаўныя заядласцю й навукай -

Сабака Спраўнікам завецца, Страпчай - сука,-

У мяхі ўвапхнуць, у морды затычкі заправіць

І конна, для паспешнасці, сюды даставіць!"

"Гэй, Ванька!- закрычаў Асэсар рускай мовай,-

Цясак бруском звядзі! Каб мне было гатова

Усё! Цясак - Сангушкі князя падарунак,

Паняўў Правер і ў пасе кожную з ладунак!"

"Рыхтуйце стрэльбы!" - ўсе крычалі ўсхвалявана

Асэсар волава шукаў. "Куль трэба алавяных!-

Крычаў.- Я форму ў торбе маю!" "Да плябана,-

Сказаў Суддзя,- паслаць ганца, каб заўтра рана

Прыбыў імшу адправіць у лясной капліцы -

Святому Губерту за ўдачу памаліцца".

Пасля загадаў тых усе пазамаўкалі,

Задумаліся, быццам між сабой шукалі

Кагосьці. І міжволі ўсіх прысутных вочы

Твар Войскага старога цягне, адзіночыць.

Відаць, правадыром яго ўсе выбіралі

І моўчкі булаву яму перадавалі.

Падняўся Войскі, зразумеў сваё заданне

I, стукнуўшы рукою ў стол, сярод маўчання

Дастаў з-за пазухі ланцуг, які на вушку

Трымаў грубы гадзіннік з добрую ігрушку.

"Паўпятае,- прамовіў,- заўтра ля капліцы

Сабрацца ўсім ганцам, ды толькі не пазніцца"

Тут рушыў з-за стала, за ім без затрымання

Пайшоў ляснік. Ішлі абдумаць паляванне.

Вось так і камандзіры пры чаканні бою,

Калі байцы адпачываюць, чысцяць зброю

Ці спяць на шынялях, ці сядуць сілкавацца,-

Цішком вядуць нарады доўгія ў палатцы.

Абед спыніўся, дзень прайшоў у неспакоі,-

У клопатах пра коней, пра сабак, аб зброі.

А ў час вячэры госці вельмі мала елі

І на'т ахвоты спрэчкі прадаўжаць не мелі

За ганчакоў. Мір заключыўшы ў тым разгары,

Асэсар з Рэентам ідуць пад рукі ў пары -

Шукаюць волава. Другія пасля працы

Пайшлі спаць рана, каб на досвітку падняцца.

Кніга чацвертая. Дыпламатыка і ловы

Змест: З 'ява ў папільётках будзіць Тадэвуша. Запозненае асэнсаванне памылкі.

Карчма. Эмісар. Спрытнае ўжыванне табакеркі звяртае дыскусію на патрэбную дарогу. Матачнік. Мядзведзь. Тадэвуш і Граф у небяспецы. Тры выстралы. Спрэчка

Сагалясоўкі з Сангушкоўкай, вырашаная на карысць Гарэшкаўскай аднастволкі. Бігас.

Аповесць Войскага пра паядынак Давэйкі з Дамэйкам перарвана цкаваннем зайца.

Канец аповесці пра Давэйку і Дамэйку

Равеснікі князёў літоўскіх слаўных, дрэвы

Панараў, Свіцязі, пушч цёмных, Кушалева!

Вы ж ценем прыкрывалі каралёў галовы: