Неизвестно - Дубянецкі

Наведванне гэтага поля вечнага спачыну, могілак, я звычайна пачынаю з магілы беларускага паэта Янкі Лучыны. Гэта зусім недалёка ад касцёлу: не даходзячы да яго метраў пяць, павярнуць ўлева на сцежачку, і тут недзе трэцяй будзе яна.

Першай на рагу дарогі і магістральнай і той сцежкі – магіла нам незнаёмая. За ёю і побач з некалькімі іншымі незнаёмымі – невялічкае “паселішча” Неслухоўскіх. Тут ўсяго пяць магілаў і надмагілляў. Вось яны, калі пачынаць адлік справа, су­праць ходу гадзіннікавай стрэлкі:

1. Амаль у нагах Янкі Лучыны (крышачку правей) вялікі металічны крыж. На яго гранітным пастаменце чытаем: “Њ. P. Lucjan Niesluhouski. Ur. 13 marca 1817 r. Um. 8 lutego 1880 r.”

2. На невялікай шэрай мармуровай пліце, што ляжыць ледзь не на зямлі, надпіс: “Беларускі паэт-дэмакрат Янка Лучына Іван Люцыянавіч Неслухоўскі 6 VII 1851 – 17 VII 1897”. Трэба даведацца, якое надмагілле было тут раней. Мне, напрыклад, больш падабаюцца старыя – і формай, і зместам.

3. Лявей, чым у самых галавах, – вялікі чорны гранітны крыж з эпітафіяй на ім: “Њ. P. Anton Niesluhowski. Zm. 15 Wrzeњma 1895 r. Przyњobџ Krуlewstwo Twoje! B№dџ wola Twoja!”

4. Злева ад Янкі Лучыны, побач з Ім, на масіўным граніце, пастаўленым вертыкальна, добра чытаецца выбіты надпіс: Њ. P. Antonina z Niesluhowskih TREPKA. Ur. 12 czerwca 1855 r. Um. 15 lutego 1879 r.”.

5. Лявей ад магілы Люцыяна, паэтавага бацькі, магіла без усякіх надмагільных знакаў, аблямавана толькі бетоннымі (?) брускамі, што ўтвараюць кветнік.

22 жніўня 1987 году. У святочным, здвоеным нумары “Чырвонай змены”, (цэнзар АТ 02259) у калонцы “На паэтычнай арбіце” змешчаны вершы палескамоўных паэтаў – Міколы Чарняка, Міколы Мінзара, Уладзіміра Гетманчука. Прадмова да іх – Міколы Шэляговіча. Значыць, С. Паўлаў не маніў – сапраўды “табу” зняў.

А вось сам М. Шэляговіч моцна схібіў. Ён прадмоўку сваю пачаў са словаў: “Зусім нядаўна, у снежні 1985 году, былі надрукаваны першыя ў гісторыі нашай краіны вершы на палескім дыялекце…”. А хіба ж гэта першыя былі ў 1985 годзе. А дзе вершы Франца Савіча, Міколы Янчука і інш.?! Ці ж можна рабіць такія небяспечныя памылкі ў такой важнай і складанай справе?!

Сённяшняя “Літаратура і мастацтва” прысвечана Пімену Панчанку, якому заўтра спаўняецца 70 гадоў з дня нараджэння. Хоць я і выпісваю гэтае выданне, аднак “асноўны” змест яго мне пераказаў па тэлефоне Лёня Зубараў. Па-першае, паведаміў, што там змешчаны мой здымак “з юбілярам і іншымі асобамі” (“М. Дубянецкі, А. Адамовіч, П. Панчанка, В. Быкаў, Н. Гілевіч. 1979 г.”), а па-другое, пахваліўся, што на 16-й старонцы там ён, Л.З., апублікаваў “Тры невядомыя пісьмы Адама Багдановіча”.

Мяняюцца часы! Ці даўно тое было, што і Шэляговіч, і Зубараў былі пад шчыльным кадэбоўскім каўпаком? Што адносна іх падаваліся з таго самага органу каманды “не прымаць!”, “не публікаваць!” і г.д. А цяпер, калі ласка! Прабілі сцяну! Мне прыемна, што ў самыя цяжкія іх часы я быў паслядоўна з імі і нават з-за іх не раз сварыўся з функцыянерамі той страшнай установы.

А мне ў маю паштовую скрынку “ЛіМ” чамусьці не паклалі. Гэта ў іх часам бывае! Да таго ж ранішнія газеты заўсёды носяць а 12-ай гадзіне, а “Вячэрні Мінск” – ажно раніцаю другога дня!

23 жніўня 1987 году. А 3-й гадзіне апоўдні – тэлефонная размова з Янкам Брылём. Ён падзякаваў за “вельмі дарагое сэрцу” ягонаму маё віншаванне яго з юбілеем. Распытваў, як гэта Войцех Жукроўскі праз мяне перадаў прывітанне яму. Пагаварылі пра творы гэтага аўтара і іх беларускія пераклады.

Я. Брыль сказаў, што некалі пераклаў “Прыгоды ў Цюцюрлістане”. Мае ён і кнігу – працяг гэтых “прыгодаў”. Але ж перакладаць яе адмовіўся, бо ў яе там усюды нібыта вельмі небяспечны падтэкст – “Салідарнасць”. Я падумаў, што, можа, пасля таго, што я раблю цяпер з Жукроўскага, узяцца якраз за гэты “працяг” – “На троне ў Блабоне”. Узяцца і зрабіць тыя “падтэксты” рэльефней, чым яны там, у польскай кнізе.

Я дарэчы сказаў, што ён, Брыль, мяне збянтэжыў сваім недакладным перакладам назвы апавядання Жукроўскага “Przebieg” як “Уцёкі”. А што мне цяпер рабіць, пытаю ў яго, з сапраўднымі “Уцёкамі” – “Ucieczk№”? Падбярыце, кажа, другое якое слова” (?!)

Доўга гаварылі пра Міхася Стральцова, пра яго безнадзейны амаль стан здароўя. Цяпер ён пасля трэцяе аперацыі аганізуе, нікога не пазнае.

Я папрасіў Івана Антонавіча трымаць мяне ў курсе гэтага. Хвілінаў якіх праз 15 ён пазваніў і паведаміў сумную вестку: у 15 якраз гадзінаў Міхася Стральцова не стала…

Яшчэ праз некалькі хвілінаў у мяне ў кватэры з’явіўся “алтарык” гэтага Выдатнага Нябожчыка, акружаны мноствам дарагіх кветак, што дарыліся 20-21 г.м. Галі з нагоды яе чвэрцьстагоддзя.