Варлен Бечык - Радкі і жыццё

Сухамлінскі цытуе Гейнэ:

«Каждый человек — это мир, который с ним рожда­ется и с ним умирает. Под каждой могильной плитой лежит всемирная история».

4.3.

Снежная замятуха. У мінулыя дні: аж белае ад пушыстых і буйных сняжынак паветра, а раней — сонца, сонца, холад і адліжнасць на сонцы зімовага з вясною. Цяпер: дробны снег з парывістым моцным ветрам, намакрэлыя насы грамадзян, сыпкія думкі, што разлятаюцца ў бясконцай маркоце.

Творчае жыццё магчыма толькі праз намаганне і дзеянне. Калі іх няма — ізалюешся ў прыватным, адступаеш ад свайго характэрнага. Форма, магчыма, таксама вымагае напружання. Яна «трымае» і мабілізуе змест. Ненапоўненая яна адразу ж адчуваецца пустой, по­лай— як бутафорскія гіры, якія выкарыстоўваюцца на цыркавой арэне.

Лермонтов:

И не хладеет гордая душа;

Судьба ее так скоро не убьет,

А лишь взбунтует.

Твардовский:

Братство павших и живых

Да пребудет в чести.

У нас жыве інстынкт самазахавання: людзі гінуць, калечацца, хварэюць, а мы ледзьве не імкнемся забыць гэта, адгарадзіцца. Ды і як іначай — усё ж у душу не забярэш. Тады зусім не стане святла і радасці, зрэшты — і мэты, і пошуку, і веры ў будучыню. Але жыццё суровае: вось памёр блізкі друг, вось дайшло гора да самога цябе, і людзі да яго прылучаюцца, і ты ўжо не збоку, а ў самым цэнтры хвароб, смярцей і няшчасцяў.

Учора — аварыя аўтобуса, паводле газет — 21 смерць, а яшчэ ж калецтвы. На маскоўскіх могілках — аэрафлотаўскія калектыўныя, брацкія магілы. На фота — маладыя лётчыкі і красуні-сцюардэсы...

У свеце — жорсткасць, разгул рэакцыі, дэмагічныя маршы і дэмаршы. У нас многа ўсялякай свалаты, аж страшна, але ж на Захадзе сама сістэма свалачная, жорсткая, подлая. Шах Ірана змардаваў і абрабаваў свой народ, але мае магчымасць затуліцца і беспакарана заканчваць свае дні.

Блок:

Бороться с мраком и дождем,

Страдальцев участь разделяя...

5.3.

Галіна Каржанеўская. «Мой сад» (1976). Ёсць драбяза, літарагуршчына, нават поза. Але ж і талент, моманты свежага бачання, радаснай вышыні. Адкуль даецца людзям гэтае боскае ўмельства: дыхнуць — і жыццё?

«Лит. газ.» 13.XII.78 апублікавала пісьмо, дзе гаворыцца: «На трамвайной остановке я спросила ў води­теля, как нам добраться до крепости. Он ответил, что ему пора в парк, но ради нас он готов сделать еще круг. И повез нас бесплатно...» Згубная для такога матэрыялу памылка: у Брэсце няма трамвая.

24.3.

Трэці тыдзень — халодны антыцыклон з Новай Зямлі. Ноччу за 20 градусаў. Затое днём — сонца, сонца, сонца. Ад Масквы да Брэста. Паколвае вушы сухім марозам, халадзіць каля шыі, але прасторна, лёгка. Ружовы небасхіл, сіняе неба. У лесе цішыня, абвіслае голле бяроз — яны чакаюць, маркоцяцца, думаюць.

На дачнай сядзібе — непраходны снег.

29.3.

Памёр 24 сакавіка Пятрусь Броўка. Тут трэба было б запіса'ць многае, але я нават не быу на пахаванні: адолела нейкая бестэмпературная хвароба. I вось — бяздзейнасць, учадзелая галава, ломіць косці, круціць ногі.

Тым часам нарэшце пераламаўся халодны арктычны антыцыклон. Было пашарэла, снег зноў сыпаўся, але ўжо без холаду і надзейнасці. А цяпер — на вясну, хутка цяплее, сонца, вада. За акном — гул вясны, нейкіх галасоў, імпэтнага руху.

«Последний поклон» Астафьева — непаспешлівы шматводны рух, дзе нішто быццам не губляецца: і радаснае, і балючае, і ўспаміны пра добрае, і нялюдскасць. Зрэдзьчасу здаецца, што ёсць і перабор эмоцыі, адступленняў, падрабязнасцей. Але суперажывальнае пачўццё нагружваецца і ў іх; нясе шматводная рака жыцця... У што надзейна дае веру кніга: у невынішчальнасць дабраты і чалавечнасці, што ўсё яшчэ існуе ў простых людзях і павінна быць заўсёды. Тут бескарыслівае, добрае, спагаднае мацнее ў душы. Свет разгортваецца ў адзінстве з душой уражлівай, чуйнай, але і загартавана-ўстойлівай. Таймені, чарамша, вада, раматус, пірагі, голад, тытунь, адламаны палец маці з залатым пярсцёнкам, аднавокі дзед Павел...

Некага (і самога сябе) шкадуеш, нечаму радуешся. Вінаваты чагосьці, усё прыблізілася да цябе і расхінулася ў прасторы. Чуеш кожны гук у яго асобнасці і ўсе мелодыі разам. Радасць самотная, а самота — радасная.

У Астаф’ева ёсць цудоўны раздзел: як ён слухаў му­зыку, скрыпку Васі. Да гэтага — страх і адзінота, трывога і іншае.

Потым:

«Растроганными слезами благодарил, я Васю, этот мир ночной, спящее село, спящий за ним лес. Мне даже мимо кладбища не страшно было идти. Ничего сейчас не страшно. В эти минуты не было вокруг зла. Мир был добр и одинок — ничего, ничего дурного в нем не уме­щалось.