Ала Сямёнава - Бэзавы попел

Загадка „назскіх натур”...

I ўсё гэта было пазней. А пакуль было ліставанне.

„Дзень добры, Ала!

Нічога, нічога, пакуль прабачаю, а там паглядзім. [Зноў за хатнімі i службовымі мітрэнгамі я спазнілася пісаць ліст.] А папраўдзе, дык, можа, i раўную трохі цябе да нейчых чужых (для мяне, вядома) бядотаў i турботаў, не адчуваючы пры гэтым ні пакаяннасці, ці хоць збольшага сораму. Чалавек, такім чынам, эгаіст, i я ў тым ліку. Эгаіст — гэта б яшчэ нішто, а то i зайздроснік, i ўласнік. Ён нават i нечай увагай да нечага болю распараджацца хоча, а не выйдзе — i таму, чу­жому болю, зайздросціць будзе. Некаму ўвага, а чаму не мне? Пра сябе ён успомніць, абавязкова ўспомніць! I паралелі, i вышукі адпаведныя знойдуцца, i вось пачне ён думаць неяк так. Маўляў, некалі на перакладных, у паштовых карэтах, у рыдванах розных падарожнічалі — i не толькі дзеля ўласнай ахвоты — не! Сон марнавалі, вантробы растрасалі ці шлункі, салдафонаў розных дарожную ўладу цярпелі... А тут... самалёты, паязды, шасейкі, гладкія, як велікоднае яйка, скрозь паслужлівыя заляцаншчыкі на ўласным транспарце (толькі міргні!)... — нічога! Ніхто ні да каго не спяшаецца, ніхто нікога адведаць не хоча. I на чорта тады той тэхнічны прагрэс? A камандзіроўкі i камандзіровачныя тады, урэшце, навошта? Падумай i скажы.

А тут яшчэ Дэрптам нейкім душу мне скаламуціла, бо як прачытаў я, што ты недзе там з „гетынгенам” нейкім стаяла блізка свяшчэнных камянёў нейкіх, аж пацямнела мне ўваччу, дальбог, — думаю, скуль там побач увішны студэнт з ФРГ з'явіўся? Даражэнькая, пардон, растлумач. А можа, гэта эстонцы імёны нейкія несусветныя пабралі? Зноў жа — стаяць ты побач стой, a ў сённяшняй рэляцыі вунь пра якую даўніну не трапляй. Богам кажу, рэўнаваць стану. I дойдзе да таго, што розных там пеўнікаў на вежах талінскіх i рыжскіх да бліскавак у вачах неўзлюблю, нават верш Забалоцкага, дзе пра пеўніка сказана, што „таинственный разум созвездий непременно присут­ствует в них”, з памяці сатру — цяпер ты разумееш, якая страшэнная штука рэўнасць?

A падарожнічаць, вядома, будзеш толькі са мной, а эти всякие разные самостоятельные мысли вы при себе оставьте, потому что мы очинно даже это не уважаем, это все экивоки и вертижи. Потому что мы сами деликатесы культурные знаем и даже знаем иностранный стишок:

Вчара тибе чакала,

Варум ты не пришов?

Я не такая фрава,

Каб ждать па семь часов.

А ежели вы интересантов каких насупротив нам имеете и де­лаете им приятный монплезир, так мы и тем недовольны и ревуар вам тоже сделать умеем. Потому что то, как вы нас обманывали, орёр, орёр, орёр!

Кавово я тебе мораль прочитал?

Будзеш ведаць, з кім справу маеш.

Але нічога: мы з табой Лешчанку [маецца на ўвазе спявак Леў Лешчанка] не любім абое, можа, на гэтай аснове паразумеемся: ня станем у нашым падарожжы адно аднаму патлы выдзіраць. Як ты думаеш?

Падарожнічаць будзем, я рашуў ужо, у Піцер: там хоць немцы i англічане абруселыя, i многа рознай „мари, чуди и чухны”, i фін дзікі напіваецца ля помніка Пятру Вялікаму — а славянскаму сэрцу гэта прыемна. Ты ўсё гэта абдумай.

А пакуль табе вершык.

Как фармазона,

Без лишних слов,

Втолкнули в зону —

И будь здоров!

Изведав палку И поводок,

Я хавал пайку И срок волок.

Теперь смекай-ка.

Я стал здоров И славлю пайку И прапоров!

Пішы, асабліва не лянуйся.

Міхась.

15.07.82”.

Ліст — што практыкаванні ў розных жанрах. Аналітычныя саманазіранні — нібыта i не самога аўтара, а таго самага „лірычнага ге­роя’: „Чалавек, такім чынам: эгаіст, i я ў тым ліку. Эгаіст — гэта б яшчэ нішто, а то i зайздроснік, i ўласнік. Ён нават i нечай увагай да нечага болю распараджацца хоча, а не выйдзе — i таму, чужому болю, зайздросціць будзе”. Туг i нешта, не падобнае на звычнага Страль­цова: мазаічны дывертысмент, знакі адносін, якія ён пазначае, сведама бярэ з ірэальнай рэальнасці i рэальнай ірэальнасці. Логіка „фравы” i „логіка” зоны — вось табе. Каб верыла ягоным разважанням i не давала веры. Тут я адчуваю, што калі знойдзецца выдавец i — раптам! — знойдзецца чытач, дык вось тут чытач абурана адсуне чытво — гэтай нахабніцы пісалі шчырыя лісты, а яна мала што друкуе, дык яшчэ i пхнецца аналізаваць. Гвалт! Расслойванне інтэлектуальнай ау­ры. Але — мушу думаць, что i сам Стральцоў, не задумваючыся, падсвядома ўсё ж адчуваў літаратурны кшталт нашага ліставання.

Ну, a вандроўка ў Мазыр была адкладзена да грэцкіх календ. I ў „Піцербурх” мы таксама не трапілі, i па Ракаўскай шашы да польскіх бабулек не завітвалі. Разумеў прывіднасць вандровак больш як хто сам Стральцоў — „бо разнасцежана акно: табе адно, а мне другое”.