Пётра Сыч - Сьмерць і салаўі.

Чытач можа выказаць сумлеў: як гэта так, што немцы стралялі з чатырох бакоў?

А вось-жа так было.

Абедзьве арміі: 5-я амэрыканская й 8-я ангельская ўлезьлі ў даліну ракі Ліры й Рапідо не здабыўшы гораў справа. А якраз там былі становішчы нямецкай артылерыі, якая біла нас ззаду. Найгорш нам дакучалі гарматы з Бэльмонтэ, Атінэ й Цыфалько, якія білі якраз ззаду. Стваралася дэпрэсыйнае ўражаньне, што нас выбівае нашая артылерыя. Выявілася, што не. Тут наша артылерыя працавала прэцызыйна. Найгоршыя былі нямецкія гарматы на танках. Яны нас малацілі з аднаго месца, іх засеклі, г. зн. выкрылі. Туды йшла навала нашай артылерыі, ляцелі самалёты, але іх там ужо ня было: яны пераехалі кілямэтар далей і схаваліся ў кусты. Праз пару хвілін стралялі далей. І гэтак паўтаралася забава п'яных расейскіх афіцэраў у «Куку»…

Але вяртаюся да тэмы.

Нашыя гарматы перанесьлі агонь на далейшыя пазыцыі. Пабеглі трасуючыя патрулі. Іх выбілі.

Трэба было ўставаць і йсьці. А як цяжка ўставаць, ды бегчы пад град зялеза й волава!.. Найгорш, як падняць жаўнераў. Яны пераважна нестраляныя. Нейкі дзядзька спад Баранавіч ці Вялейкі ня быў зацікаўлены ў спрэчцы Гітлера з Рыдзам-Сьміглым і таму ў яе ня ўмешваўся. А цяпер ён апынуўся пад лявінай волава.

— Хлапцы, наперад! Хто залягае — той гіне! Наперад!..

Аднак наперадзе стыхія артылерыйскага агню й сьмерць.

Усё-ж такі бальшыня пабегла. Па дарозе мы бачылі, што трасуючыя патрулі, якія мелі нам белымі йстужкамі вызначаць дарогу, выбітыя, а іхныя белыя йстужкі вісяць як кішкі на паламаных дрэвах. Нямецкая артылерыйская навала разьмяла ўсё.

Бяжым у няведамае, дзе ў паветры равуць чэрці, а зямля ўзрываецца пад нагамі. Тут, калі чалавек наступіў на міну, ён бяз кішок і іншых падрабаязгаў пераяжджаў на другі сьвет.

На вузкім адрэзку акцыі нашага корпусу было зашмат войска, таму й страты былі вялікія. Плошча была асьветліваная фарамі й ракетамі. Артылерыя й мінамёты былі ўстраляныя. Кожны мэтар зямлі быў зьмераны, кожнае міннае поле было абаранянае з бункераў.

Даходзім да месца, дзе пачынае дзеяць ручная зброя: шмайсэры й спандаў'ы. Жаўнеры пачынаюць «залягаць»: нехта ў ямцы, нехта пад скалой.

Артылерыя й мінамёты праціўніка вальцуюць поле.

— Наперад, на Бога наперад, ззаду сьмерць!..

Пачынаем траціць кантакт з сваімі аддзеламі. Радыёвыя апараты разьбітыя, тэлефонныя драты, якія наматалі павучкі вайны — тэлефаністы — паразрываныя. У пякельным выцьці цэлага пекла д'яблаў голас не даходзе да вушэй. Куды йсьці, што рабіць, з кім ісьці — траціцца арыентацыя (ня гледзячы на тое, што ― пашто йсьці?).

— Наперад! Наперад!

І вось бункеры плююць волавам. Гэта яшчэ ня так блага. Прынамся бачым скуль страляюць. Можна падпаўсьці й разваліць бункер гранатай, або пятам. (Пят — гэта такая жыдоўская артылерыя, якую выдумалі ангельцы. Гэта цяжкая рулька, ў якую сьпераду ўкідаецца гранат і пасьля страляецца. Але пят мае вялікую сілу выбуху, якой бункер ня вытрымоўвае). Горшыя бункеры затоеныя й замаскаваныя, каля якіх прабягаеш, а яны маўчаць. Затое пазьней страляюць ззаду ў патыліцу.

Пасьля монтэкасынскага бою некаторыя генэралы ганарліва заяўлялі, што яны камандвалі арміямі, корпусамі, дывізіямі.

Дудкі!

Камандзер корпусу, напрыклад, меў сякі такі кантакт з камандай дывізіі, камандзер дывізіі з брыгадай, але ўжо камандзер брыгады ня меў кантактаў з батальёнамі, камандзер батальёну часта ня меў кантакту з ротамі і г. д.

Парадокс, аднак найбесьпячней было як-найбліжэй варожых бункераў. Там прынамся можна было аблажыцца каменьнямі, бо артылерыя не страляла па сваіх становішчах. Таму жаўнеры, апынуўшыся паміж бункераў, пачалі да іх прытульвацца й разьбіваць гранатамі, бо амуніцыі да пятаў не хапала, ды й пяты пагубіліся падарозе. Адзін жаўнерык ухітрыўся й аблажыўся трупамі гіндусаў, нашых папярэднікаў. Змабілізаваў пяць трупаў, а пазьней крычаў суседу, які ляжаў за каменчыкамі:

— Прадаю аўтэнтычнага гіндуса за пляшку джыну!

— Але ён сьмярдзіць.

— Хай лепш сьмярдзіць ён, чымся я.

Жыцьцё: жах мяшаецца з гумарам, макабра — з ідыльляй.

Раптам чамусьці зрабілася ціха.

Дудкі, маўляў адразу вызьверыліся салаўі. Але ўжо злосна, бо ім нейкія «страньеры» перашкаджаюць жыць і цешыцца жыцьцём ды вясной.

Цяжка, лежачы пад бункерам ворага, слухаць песьні салаўя…

Але йзноў завыла мільён д'яблаў і быццам-бы стала лягчэй: салаўі больш дэпрымуюць…

Хоцькі-няхоцькі трэба было пачынаць разьбіваць бункеры, бо людзі апынуліся быццам-бы ў муравейніку. Тут застаюцца толькі ручныя гранаты й таміганы, бо пяты недзе падарозе загразьлі.