Уладзімір Някляеў: Бары-бэры

- Не ўславіў! А чаму?..

- Бо паляк, - сказаў Бялінскі. - Не рускі.

Міцкевіча гэта зачапіла.

- Пры чым тут: паляк, не рускі?.. - упершыню падаў ён голас. - Пры мне чыгункі не было.

- А пры ім не было беларусаў! - нахіліўся Бялінскі да нябожчыка. - Але ж ён напісаў! Прадбачыў! Геній!.. - і павярнуўся да Міцкевіча. - А ты не прадбачыў.

3 апошніх слоў вынікала, што Міцкевіч не геній, і той ускрыўдаваў.

- Як гэта беларусаў не было?.. Я сам беларус!

Бялінскі скрывіўся:

- Ведаем, які ты беларус...

- Самы натуральны! - усхапіўся з канапы Міцкевіч. - Нальшанскі! 3 Наваградку!..

- Без юдафобіі! - стаў паміж імі Дабралюбаў. - Абрыдла!.. - і кінуў Міцкевічу. - Быў бы беларусам, пісаў бы па-руску! Як Пушкін.

Апошніх слоў Дабралюбава Сяўко не зразумеў. Міцкевіч, падобна, таксама. Відаць было, як ён шукаў, што адказаць Дабралюбаву, але не знайшоў і зноў сеў на канапу, пасунуўшы нябожчыка.

- А-а-а! - узняў палец угору Дабралюбаў. - Я ж казаў!

Што ён казаў?..

- Пра беларусаў мала пішуць, - скрушна прамовіў нябожчык. І, памаўчаўшы, дадаў. - Я напісаў два радкі - і столькі шуму.

Усе заківалі галовамі: маўляў, так, зусім мала пішуць пра беларусаў, і ўсе глядзелі на Сяўко, нібы нечага чакаючы, а ён глядзеў на ўсіх: чаго?

- Падыдзі і дзякуй скажы, - штурхнуў яго ў бок Дабралюбаў. - Падыдзі і скажы!..

Сказаць, канечне, можна, толькі за што ён павінен дзякаваць? Не ягоны ж працоўны подзвіг нябожчык уславіў, дый не было за Сяўко ніякіх подзвігаў, не лічыць жа подзвігам завалены мост, але, паколькі сітуацыя і без таго напружвалася, ён вырашыў яе не абвастраць. Падышоў і падзякаваў.

- Няма за што... - сказаў нябожчык, і Міцкевіч буркнуў: «Сапраўды...», - чаго нябожчык не пачуў ці не захацеў пачуць, спытаўшы Сяўко. - А вы не маглі б маскоўскага мэра вярнуць? Ну, калі не самі, дык праз некага?

Як ён маскоўскага мэра верне?.. Праз каго?.. Ён і мінскага не вярнуў бы, калі б таго пагналі. Вунь ён Зусману напісаў, бо дырэктар інстытута папрасіў, каб той вярнуўся - Зусман не адказаў нават. А дырэктар, дазнаўшыся, што Зусман нават не адказаў, яшчэ й кпіны строіў: “Не пава-а-жае вас Зусман.” І па плячы паляпваў.

Усё жыццё нехта па плячы паляпвае.

Нябожчык уздыхнуў, нібы ведаў, што гэта такое, калі цябе ўсё жыццё паляпваюць па плячы, і ўзяў карты са століка.

- Зусмана мы можам вярнуць. Згуляем? Ваш выбар: брыдж, покер, прэферанс? Выйграеце - ваш Зусман.

На якую халеру яму Зусман? І як яны могуць вярнуць яго? А калі й могуць, дык няхай з дырэктарам гуляюць. Гэта дырэктара без Зусмана, бо маставікоў зусім не засталося, з інстытута пагнаць могуць. Як мэра з Масквы.

- Я табе пагуляю! Я табе рукі павырываю! - накінулася на нябожчыка, нібы забіць яго хацела, худая і змораная жанчына, ніякая не сядзелка, бо якая сядзелка гэтак накінецца, толькі жонка. - Усё спусціў, пахаваць няма за што!

- А нашто яго хаваць? - рассмяяўся Міцкевіч. - Ён і так добра ляжыць.

Не падобна было, што ён сядзіць каля ложа Някрасава па-сяброўску. Калі б Някрасаў быў жывы, дык можна было б падумаць, што Міцкевіч чакае, пакуль той сканае.

Нябожчык не пакрыўдзіўся.

- Ведаеш, чаму я захаваўся, як новы? - весела спытаў ён Міцкевіча.

- Бо памёр пад Новы год! У Расіі! У люты мароз!

- Дык і я, здаецца, не летам... - паспрабаваў успомніць, калі ён памёр, Міцкевіч, а Дабралюбаў пырхнуў, як на марозе:

- Ага, у Візантыі! Калі ў той Візантыі лютая зіма была?..

Гэтых рускіх паслухаць, дык Візантыя горшая за Расію, бо там цёпла. І не замерзнеш, калі памрэш. Хоць звягаюцца яны з палякам, канечне, не праз тое... Не надта яны, падобна, адзін аднаго любяць. Дый калі рускія любілі палякаў? Ці палякі рускіх?..

- Памёр, а ўсё тое самае! - не супакойвалася худая і змораная. - Дык гэтакі жывы - яшчэ туды-сюды, а гэтакі мёртвы мне нашто? Сыду - і сам сябе хаваць будзеш!

- Мяне народ пахавае, - падміргнуў Някрасаў разгубленаму Сяўко. - Пахавае мяне беларускі народ?

- Пахавае, - сказаў Сяўко, каб худая да нябожчыка не чаплялася. - Беларускі народ каго хочаш пахавае. Хоць самога сябе.

Някрасаў склаў на грудзях рукі з картамі, уздыхнуў:

- Самога сябе пахаваць нельга. Трэба, каб нехта дапамог.

- Палякі дапамогуць, - паглядзеў Бялінскі на Міцкевіча, які буркнуў: “Ага, як вы нам...” - а худая зноў накінулася на нябожчыка: “І чаго ты ў Мінск мяне прыпёр, калі памёр?!.”

Вось чаго яна да вялікага рускага паэта прычапілася?.. Ну, памёр, але ж не кінуў... Гэтак Люба на Кашына накідвалася, калі той загульваў, і

Сяўко падумаў, што вось людзі ў кватэры Кашыных зусім іншыя, рускія літаратары, адзін нават польскі паэт, а жыццё тое самае. Значыць, ад таго, што мяняюцца людзі, яно, жыццё, не мяняецца? Якім было да рускіх літаратараў і польскіх паэтаў, такім і пасля іх застанецца?..