Пятро Казак - Беларускі нацыяналізм. Даведнік

2 лютага 1838 г.- у вёсцы Мастаўляны Ваўкавыскага павету нарадзіўся Кастусь Каліноўскі,вялікі беларускі нацыяналіст-рэвалюцыянер, адзін з кіраўнікоў антымаскоўскага паўстаньня 1863-64 гг. у Літве-Беларусі. Выдавец беларускай падпольнай газэты «Мужыцкая праўда».

16 лістапада 1888 г.- у мястэчку Поразава Ваўкавыскага павету нарадзіўся Вінцэнт Гадлеўскі,рыма-каталіцкі сьвятар, ідэолаг беларускага нацыяналістычнага руху, заснавальнік шэрагу нацыяналістычных арганізацый у 1930-40-я гады.

5 лістапада 1907 г.- у Нясьвіжы нарадзіўся Міхал Вітушка,беларускі генэрал, адзін з лідэраў Беларускай Незалежніцкай Партыі, кіраўнік Беларускага Супраціву ў другой палове 1940-х - пачатку 50-х гадоў.

1920 г.- у вёсцы Чучэвічы Лунінецкага павету нарадзіўся Ўсевалад Родзька,кіраўнік Беларускай Незалежніцкай Партыі ў часы Другой сусьветнай вайны, арганізатар антыбальшавіцкага партызанскага руху.

20 жніўня 1924 г.- на першым зьездзе беларускіх студэнтаў у Празе ўтворана «Аб'яднаньне Беларускіх Студэнцкіх Арганізацый»(АБСА).

1933 г.- у Заходняй Беларусі запачаткавана Беларуская Нацыянал-Сацыялістычная Партыя.

1936 г.- заснаваньне а. Вінцэнтам Гадлеўскім у Заходняй Беларусі нацыяналістычнай арганізацыі «Беларускі Фронт».

Восень 1939 г.- заснаваньне ў Вільні пад летувіскай акупацыяй падпольнай Беларускай Незалежніцкай Партыі.Ініцыятары - а. Вінцэнт Гадлеўскі, Станіслаў Грынкевіч (старшы), Мікола Шкялёнак ды інш.

Лета 1940 г.- у Варшаве пачынае дзейнічаць паўлегальная нацыяналістычная арганізацыя «Беларускі Нацыянальны Фронт»(БНФ), якім кіраваў а. Вінцэнт Гадлеўскі.

18 чэрвеня 1941 г.- у Беларусі дэсантаваўся Першы Штурмовы Зьвяз,баявы аддзел беларускіх нацыяналістаў.

19 чэрвеня 1941 г.- у Бэрліне сябрамі Беларускага нацыянальнага Супраціву быў закладзены «Беларускі Нацыянальны Цэнтар»,як правобраз беларускага ўраду на выпадак вайны і вяртаньня нацыянальнага актыву на Бацькаўшчыну. У кіраўніцтва БНЦ увайшлі: Мікалай Шчорс (старшыня), а. Вінцэнт Гадлеўскі, Мікалай Шкялёнак, Вітаўт Тумаш, Часлаў Ханяўка ды інш.

Жнівень 1941 г.- антыбальшавіцкая беларуска-ўкраінская вайсковая апэрацыя на Палесьсі. Аб'яднанымі сіламі Беларускай Самаабароный Палескай Сечы УПАбылі вызвалены ад бальшавіцкіх партызанаў і акружэнцаў цэлыя раёны беларускага і ўкраінскага Палесься. Сярод кіраўнікоў беларускіх вайскоўцаў былі вядомыя нацыяналісты Ўсевалад Родзька й Міхал Вітушка.

Канец жніўня(па іншых зьвестках - верасень) 1941 г.- Варшаўская нарада кіраўніцтва Беларускай Незалежніцкай Партыі.Была прынята праграма падпольнай антыфашыстоўскай дзейнасьці, распрацаваная а. Вінцэнтам Гадлеўскім.

1942 г.- айцец Вінцэнт Гадлеўскі стварае падпольны «Беларускі Цэнтральны (Народны) Фронт»,адну з арганізацый Беларускага нацыянальнага Супраціву, якая, у асноўным, складалася з беларускай інтэлігенцыі.

24 сьнежня 1942 г.- арышт фашыстамі ў Менску а. В.Гадлеўскага.Неўзабаве ён быў закатаваны гэстапаўцамі, так і не выдаўшы таямніцаў беларускай кансьпірацыі.

21-22 лістапада 1943 г.- ў Жытомірскіх лясах адбылася нелегальная канферэнцыя «паняволеных Масквой народаў»,на якой быў утвораны Нацыянальны камітэт паняволеных народаў для каардынацыі іх «рэвалюцыйнай барацьбы», прынятая палітычная плятформа й маніфэст. На канфэрэнцыі прысутнічалі два дэлегаты ад Беларускай Незалежніцкай Партыі.

чэрвень 1944 г.- падрыхтоўка беларускімі нацыяналістамі антыфашыстоўскага паўстаньня ў Менску.Ягонай мэтай было абвяшчэньне незалежнай Беларускай Народнай Рэспублікі. У апошні момант, па шэрагу прычын, паўстаньне было адменена.

25 верасьня 1944 г.- нарада Цэнтральнага Камітэту Беларускай Незалежніцкай Партыі ў Бэрліне.Міхал Вітушка й Усевалад Родзька атрымалі заданьне вярнуцца ў Беларусь для арганізацыі антыбальшавіцкай барацьбы, а Дзімітры Касмовіч быў прызначаны кіраўніком Замежнага Сэктару БНП.

красавік 1945 г.- у Бэрліне прайшла нелегальная канферэнцыя Беларускай Незалежніцкай Партыі.Старшыня ЦК БНП Усевалад Родзька прапанаваў перайменаваць партыю ў Беларускую Вайсковую Арганізацыю. Было вырашана перакінуць вайсковы актыў у Беларусь для арганізацыі антыбальшавіцкай партызанкі, тэрмін дзеяньня якой абмежавалі 5 гадамі.