Уладзімір Караткевіч - Постаці

І яшчэ Паплаўскі космасу. Не таго, які бачылі касманаўты, а таго і сённяшняга, і заўтрашняга, і космасу такога далёкага дня, што мы яго не можам уявіць, бо нават самае смелае ўяўленне будзе здавацца абстрактным. Пачынаючы ад "Ікара", які лунае, як перыйка пад чорным сонцам, над сучаснымі небаскробамі, ад труб Бюракана, нацэленых у неба, — і далей, і далей…

У 1971 годзе ногі занеслі Паплаўскага на пыльныя і бетонныя дарогі Індыі, да яе вялікіх гарадой, малых гарадоў і вёсак. Пасля гэтай паездкі з'явілася шмат малюнкаў, літаграфій, афортаў і акварэляў. Гэта і быў "Індыйскі дзённік" мастака.

Каму ж, як не яму, было даць для ілюстравання старажытную (VI? ст.н. э.) кнігу табільскіх двухрадкоўяў, якія прыпісваюць Валювару, кнігу "Цірукурал".

Вось яна. Ажно рукі лашчыць. І вочы. Сінявою і золатам вокладкі, бледна-бледна зеленаватым фонам ілюстрацый, плаўнасцю і акругласцю лініі, сапраўдным, непадробна-індыйскім каларытам таго, што стварыў мастак.

"Ува ўсёй сусветнай літаратуры наўрад ці можна адшукаць збор афарызмаў, роўны гэтаму па высокай мудрасці", — сказаў Альберт Швейцэр. І сапраўды, гэта праведнасць, мудрасць, любоў.

Ці лёгка ілюстраваць такое? Дужа цяжка. Але мастак справіўся. Брахманы, гандляркі, танцоўшчыцы, жанчыны з ношаю, словам, усе дрэвы праведнасці, кобры мудрасці і паўліны кахання, уся шматаблічкая Індыя.

Пачынаюцца індыйскія лісты. Сам Паплаўскі так сказаў пра іх: "Індыя не толькі сонца, не толькі фарбы, рытмы, песні. Індыя не толькі… мудрасць і воля, узвышанасць і мужнасць, мінулае і будучыня — вобраз Індыі, вобраз Зямлі і Чалавека, вобраз Пачуццяў і Веры вялікага народа. Мае работы — гэта роздум…"

Так, гэта роздум над Індыяй, над яе лёсам, праблемамі, над яе мастацтвам, над яе людзьмі, над тым, што яе чакае.

Партрэты. Не кажу пра майстэрства. Але, мяркуючы па "Рою Чаўндхуры", падабенства незвычайнае, нягледзячы на бегласць. І якое вернае спасціжэнне душы.

Але партрэты не галоўнае. Галоўнае — аблічча Індыі. Грандыёзныя "Бан'яны", у ценю якіх дрэмлюць буйвалы ("Пад сенню Бан'яна", "Бан'ян"), і адчуваеш, якое гэта дрэва зялёнае, якая настоеная стагоддзямі цень пад яго кронай. Вёскі, дзе хаты падобныя на грыбы ці на старыя вуллі-калоды. Пальмы, што як ні пераломяцца пад цяжарам кроны.

І народ Індыі. Шматпакутны, за тысячагоддзі намучаны, як, мабыць, ніхто іншы, але горды і таленавіты, працавіты і высакародны. А ў гэтым і зарука таго, што з прыходам новых часоў ён пабудуе Шчасце.

Адчувальны звон цыкад, гандляры гаршкамі і шарамі, рыбакі, вясковыя тачыльшчыкі, ганчары. Уся гэта мнагаязыкая, стракатая, бедная і багатая, шумлівая і працавітая, гандлёвая (божа, якая таўкучка і гамарня — так, гамарня, хаця яе і не чуеш — на "Чайным базары ў Мадрасе"!) і думаючая краіна перад намі. І людзі яе не толькі "Соль Бенгаліі". Яны — соль зямлі.

Індыя!

Яе "Горы багоў", яе "Дажджы", да якіх жанчыны цягнуць зграбныя ломкія рукі, яе "Рытмы" і фарбы, яе лініі і гукі.

Цудоўныя рэчы! Не кажу ўжо пра работы жывапісныя, такія, як "Палёт белай птушкі". Сярод іх трапляюцца рэчы сапраўды высокага класа.

Так што мастак Георгій Паплаўскі законна і сумленна заваяваў высокую сваю ўзнагароду. На гонар сабе і на радасць Беларусі.

І таму няхай ён і надалей — і як мага надалей — працуе на яе гонар.

Таму што ён не толькі многа зрабіў для гэтага. Ён яшчэ і наблізіў да нас легендарую Індыю. Ідныю Паплаўскага.

А цяпер — нашу Індыю.

Пад балкончыкам дачы цвітуць ліловыя, бэзавыя, белыя флёксы. Між іх цёмна-зялёныя плямы: кучаравая лістота півоняў, якія ўжо адцвілі. І далёка відаць дачныя дахі ў засені дрэў, стужачкі сцежак, а за ўсім гэтым — перакацістыя, мядзведжыя гарбы ждановіцкіх лясоў. Часам, нібы праз сон, далятаюць аднекуль галасы, прыглушаныя парнай цеплынёй. Грувасцяцца над лесам аблокі з гарачымі прасветамі ў іх. Збіраецца на дождж.

…Цёплы і добры жнівеньскі поўдзень. Ва ўсім пачатак яснасці і празрыстасці, калі далёка відаць.

Гаспадару хаты — ён стаіць побач са мной, успёршыся на парэнчы, — скора шэсцьдзесят. Поўдзень жніўня. Час пачынаць збіраць ураджай і сеяць на будучае. Досыць далёка ад таго лістападаўскага дня 1909 года, калі нарадзіўся ў вёсцы Прусы на Случчыне будучы паэт Максім Лужанін, а тады папросту Алесь Каратай. Досыць далёка. Але яшчэ далёка і да восені.

Плённы спакойны час. Спакой у рухах, у абліччы, у разважлівых вачах, у сівізне. Ну і дзякуй богу, што спакой і плён, што ў гумне ўсё болей і болей прыбывае снапоў, што сэрцу ўсё яшчэ рупіць аб новай працы, што яшчэ многа яе. Бо кожны з нас у глыбіні душы, хай сабе ў закутачку яе, селянін, чалавек, які дбае.