Jaroslav Hašek - Aventuroj de la brava soldato Švejk dum la mondmilito

parto de Prago.

en Aŭstri-Hungario militkripluloj kaj aliaj meritplenaj soldatoj rajtis post sia malsoldatiĝo lui tabakvendejon por sin vivteni. La vortoj “ricevis tabakvendejon” fariĝis mokesprimo, ekvivalenta al “rekompenci la meritojn tiel, ke tio kostu nenion”.

esprimoj, devenantaj el la jaro 1867, kiam estiĝis la imperio Aŭstrio kaj la reĝlando Hungario. La rivero Leitha kreis parte limon inter ambaŭ landoj. Cislejtanio = la lando antaŭ la rivero Leitha, t.e. Aŭstrio; Translejtanio = la lando malantaŭ la rivero Leitha, t.e. Hungario.

germane Neusiedler See, hungare Fertö Tó — lago proksime de Sopron, ĉe la limo de Aŭstrio kaj Hungario.

nobelinon Elizabeta Báthory (1570-1614) el slovaka kastelo Ĉachtice (proksime de la urbo Nitra) oni nomis “bestio el Ĉachtice” pro tio, ke ŝi murdis junajn knabinojn kaj banis sin en ilia sango por esti pli bela. La aŭtoro aŭ eraras aŭ en sia kontraŭklerikala sento intence skribas “el Šaščín” anstataŭ “el Ĉachtice” (Šaščín aŭ Šaštín = pilgrimloko en Slovakio, ankaŭ proksime de Nitra).

utima moknomo por soldatoj de i.r. landa milicio.

praga kvartalo.

(hungare): krudaj hungaraj malbenoj al la patrino, la patro, dio, Kristo, Maria la Virgulino kaj al la tuta mondo.

Jaroslav Vrchlický (1853-1912), unu el la plej grandaj ĉeĥaj poetoj, verkistoj kaj tradukantoj.

sankta Stefano (997-1038) fondis mezepokan hungaran ŝtaton kaj submetis al ĝi ankaŭ la nunan Slovakion. Poste li iĝis reĝo de ambaŭ landoj, kiujn oni nomis “kronlando de sankta Stefano”.

naŭdekunua infanteria regimento, kies oficiroj portis “papage verdajn” galonojn sur la kolumo de sia mantelo kaj bluzo.

(ankaŭ Presburg): iama nomo de Bratislava, ĉefurbo de Slovakio, kiu tiam apartenis al la hungara regno.

Jaroslav Panuška (1872-1958), akademia pentristo kaj amiko de Jaroslav Hašek.

parto de Prago, konata antaŭ ĉio per sia frenezulejo.

entenco el teatraĵo de Friedrich Schiller “Wallenstein” kun la senco “scii pri iu, kion oni povas de li atendi, ne fari al si iluziojn pri iu” (Pappenhejmanoj = kavalerianoj de generalo Pappenheim).

komencaj vortoj de la hungara nacia himno.

(1861-1936): ĉeĥa verkistino kaj tradukantino, batalantino por la paco kaj virinaj rajtoj.

germana transskribo de nomoj Švejk, Vodička (Sch = Ŝ, w = v, tsch = č = ĉ).

Aleksandro Frederiko Humboldt (1769-1859), konata germana natursciencisto.

fabela estaĵo, reganto de la montaro Krkonoše (germane: Riesengebirge), populare nomata ankaŭ Rýbrcoul (el la germana Rübezahl). Bona spirito de la montaro, tre justa, bildigata kiel grandega homo kun longa barbo.

ĉeĥaj nomoj en germana ortografio (Klófatsch devas esti kun mallonga ‘o’, ĉeĥan ‘ó’ oni legas longe, proksimume ‘ooo’).

— Karlo Kramář (1860-1937) kaj Venceslao Klofáč (1868-1942): ĉeĥaj politikistoj, dum la unua mondmilito malliberigitaj, post disfalo de Aŭstri-Hungario en la jaro 1918 anoj de la unua ĉeĥoslovaka registaro.

— Jozefo Scheiner (1861-1932): longjara prezidanto de gimnastika kaj patriota organizaĵo Sokol (Falko), dum la unua mondmilito ano de sekreta societo Mafie.

— Ĉiuj tri batalis per sia influo kontraŭ la aŭstri-hungara monarkio.

praga kvartalo.

duonveneniĝo post troa trinkado de alkoholaĵo, karakterizita per halucinaj imagoj, alternantaj perceptoj de varmo kaj malvarmo, ŝvitado ktp. (vidu PIV, termino ‘deliri’).

praga kvartalo.

en la batalo ĉe Custozza (26.7.1848) la armeo de la marŝalo Radecký venkis kontraŭ itala reĝo Karolo Alberto, kiu al la Aŭstrio devis poste cedi Lombardion.

en la jaro de la batalo ĉe Custozza Radecký aĝis okdek du jarojn.

la ordenon (pli precize insignon) “kanonkruco” fondis Francisko Jozefo la unua por soldatoj, kiuj eminentiĝis en batalo kontraŭ Napoleono ĉe Lepsiko (16.-18.10.1813). La ordenon (insignon) en la formo de kruco oni fabrikis el kanonoj, militakiritaj en la menciita batalo. La batalo mem estas konata ankaŭ sub la nomo “la batalo de nacioj”.

vera dato kaj okazintaĵo.

3-6 soldatoj starigas siajn fusilojn per la kolbo teren tiel, ke la fusiloj reciproke sin subtenas kaj memorigas do tiel piramidon. Tiu ĉi ordono signifis ripozon post longa marŝo, sed ankaŭ tion, ke tiu ĉi ripozo ne daŭros longe.

en la kartludo mariaĝo, betlo havas avantaĝon antaŭ normala ludo kaj durĥo havas avantaĝon antaŭ betlo. Se do iu anoncas intencon ludi durĥon, ne eblas, ke alia ludanto povu ludi betlon.

komence de la ludo ĉiu ludanto metas en la bankon interkonsentitan sumon (Jurajda proponas dudekheleran moneron) kaj ricevas kvar kartojn; kian ajn kvanton da ili li rajtas ŝanĝi por aliaj. Poste li povas aŭ rezigni la ludon, aŭ provi akiri iun prenon; sed se li ne havas eĉ unu prenon, li devas ĉe la sekvanta ludo pagi pli altan interkonsentitan sumon (Jurajda proponas du dudekhelerajn monerojn). Ĉiun el la kvar prenoj akiras tiu, kiu metis sur la tablon la plej altrangan karton de la elmetita koloro, aŭ, se li tian ne havas, karton en koloro de atuto. Pri koloro de atuto decidas karto, reversigita sur la tablo kiel la lasta post disdono de kartoj al ĉiuj ludantoj. Tiun karton povas la ludanto disdonanta kartojn preni (alproprigi al si); se temas pri sepo aŭ aso, li devas ĝin preni. Se li poste rezignas, li pagas duobligitan bazan sumon, aŭ la saman sumon, kiu estas en la banko, se li ne rezignis kaj ne akiris almenaŭ du prenojn.

en Vodička-strato en Prago estis iam privata detektiva instituto de Stefano Chodounský, kiu proponis siajn servojn en gazetoj kaj sur afiŝoj kun emblemo de granda nigra okulo en triangulo, kun radioj elirantaj de la bildigita okulo, tiel ke la emblemo vere memorigis katolikan geometrian emblemon de la Dia Triunuo.

(el la latina): ĉe la faro (traftrovi iun ĉe la faro).

nomo por ankoraŭ pli hazarda speco de kartludo “cviko”, kiam oni povas malgajni multe pli altan sumon.

germana-aŭstra verkisto de multaj plaĉaj romanoj kaj rakontoj. Vivis en la jaroj 1855-1920.

en la jaroj 1848-1849 kaj 1859-1861.

milito de Turkio, Francio, Anglio kaj Sardinio kontraŭ Ruslando (1853-1856), nomata Krimea milito.

ribeliĝo de libervola ĉina unuiĝo “La pugno de justeco kaj paco” (1899-1901, de tie devenas la popola nomo “boksistoj”), kiu volis perforte elpeli ĉiujn eŭropanojn el Ĉinio. La ribeliĝon subpremis ĉiuj potencaj eŭropaj ŝtatoj.