Jaroslav Hašek - Aventuroj de la brava soldato Švejk dum la mondmilito

en Germanio vaste popularigata devizo pro tio, ke Anglio deklaris militon al Germanio.

d-ro Jozefo Svátek, redaktoro de germanlingva promonarkia registara gazeto ‘Praga ĵurnalo’ (Prager Tagesblatt), post la ŝtatrenverso ĉefrredaktoro de la gazeto ‘Ĉeĥoslovaka respubliko’.

latina devizo “Per unuigitaj fortoj”, kiun Francisko Jozefo la unua elektis kiel principon de sia regado.

tiu, kiu iel kulpiĝis kontraŭ neskribitaj leĝoj, per kiuj direktas sin komunumo de soldatoj, kutime ricevas “kovrilpunon”. Iu el la soldatoj ĵetas kovrilon sur la kapon de la kulpigito, por ke tiu ne vidu, kiu lin batos kaj ne povu tion denunci, kaj la ceteraj, altenante la kovrilon ĉe ĉiuj randoj (por ke la kulpigito ne povu sin liberigi), forte batas la kovrilon. Tiu ĉi puno estas kutima ankaŭ inter malliberigitoj.

(germane): aŭstra kazerna malbeno (Himmel = ĉielo, Donnerwetter = Diable! Ĉe cent diabloj!).

(germane): blasfemaj vortoj (Herr Gott = Sinjoro Dio).

aŭstra militisto (1663-1736).

en Aŭstri-Hungario dungitoj de la polica direkcio en Prago, post la ŝtatrenverso en la j. 1918 policaj direktoroj en Košice (Klíma) kaj Bratislava (Slavíček).

praga kvartalo.

(latine): “Iru, la meso estas finita” — vortoj, kiujn katolika pastro kantas ĉe fino de la meso.

episkopo en Olomouc (1892-1904).

J.S. Machar (1864 — 1944), ĉeĥa kontraŭklerikala poeto.

normala soldatservo en Aŭstri-Hungario daŭris tri jarojn. Junaj viroj kun almenaŭ mezlerneja klerigo rajtis servi nur unu jaron kondiĉe ke ili libervole frekventos lernejon por malsuperaj oficiroj kaj sukcese ĝin finos.

soldata (buba) amuzo. Elektita ludanto turnas sin dorse al la ceteraj, el kiuj iu ekbatos lian postaĵon per pintoj de siaj fingroj. Se la batito divenos, kiu lin ekbatis, ambaŭ ludantoj interŝanĝas siajn lokojn, alie la batito devas denove sin turni kaj atendi plian baton. Alia variaĵo: al la batato oni vualas la okulojn per tuko kaj batas lin sur streĉitan manplaton.

krucifikso, ĉi tie uzita kiel blasfema vorto.

(latine): Saluton! (pli precize: Al viaj servoj) — kutima saluto inter aŭstraj oficiroj.

Tridek procentoj de homoj, kiuj sidis en garnizonaj malliberejoj, estis tie dum la tuta milito sen tio, ke almenaŭ unufoje oni ilin enketus.

(germane): imperiestra kaj reĝa soldata juĝejo.

praga kvartalo.

ano de ĉeĥa patriota gimnastika organizo Sokol (Falko).

Tio estas sufiĉe elprovita rimedo por esti hospitaligita. Sed la misodoro de petrolo, kiu restas ankaŭ en la ŝvelaĵo, tion malkaŝas. Benzino estas pli bona, ĉar ĝi pli frue forvaporiĝas. En pli posta tempo oni injektis al si eteron kun benzino kaj ankoraŭ pli poste oni venis al alia plibonigo.

parto de Prago.

(latine): “Sinjoro (kp.: Kristo) estu kun vi. Ankaŭ kun via spirito” — frazoj, ofte ripetataj aŭ kantataj dum la meso.

Aurea prima satas (ĝuste: sata est) aetas, que vindice nullo: versoj el poemaro “La metamorfozoj” de la roma poeto Publius Ovidius Naso (“Estis iam ora tempo, kiu ne bezonis juĝistojn”).

hazarda kartludo.

praga kvartalo.

imperiestra kaj reĝa — oficiala epiteto de diversaj institucioj en Aŭstri-Hungario.

praga kvartalo.

soldatoj de eksterlanda ĉeĥoslovaka armeo, fondita en la ŝtatoj de la Entento dum la unua mondmilito.

praga episkopo Adalberto (957-997), pli poste proklamita sanktulo, mortigita ĉe konvertado de paganaj prusoj.

usona speco de kokinoj.

blasfema vorto (mallongigo de “sakramento”).

poto kun firme alfiksita kovrilo, kiu malebligas forvaporiĝon de bolata fluidaĵo. Eltrovinto: franca fizikisto Denis Papin (1647 — 1774).

la kurato evidente aludas la silabon “Ser”, kiu ĉeĥe signifas “feku”.

(1820 — 1862): la plej granda ĉeĥa verkistino kaj fabelistino.

praga kvartalo.

praga kvartalo.

urbo en Galicio (nun Ukrajno), kie en la j. 1914-1915 furiozis akraj bataloj.

en majo 1902 la vulkano detruis ne la insulon, sed ĝian ĉefurbon kaj entombigis pli ol 60.000 loĝantojn.

(latine): nenio pli eminenta.

…ĉiam mi havis tiom kiom la bankiero: En la ludo “dudek unu” ĉiu karto havas difinitan valoron (nombron da poentoj). La bankiero kaj la ludantoj prenas laŭplaĉan kvanton da kartoj, sed nur tiom, ke oni atingu dudek unu poentojn aŭ malpli; kiu havas pli ol dudek unu poentojn, tiu superpoentis, devas tion tuj anonci kaj malgajnas. La sumon, pri kiu oni ludas (parto de la banko aŭ la tuta banko) gajnas tiu, kiu pleje proksimiĝas al la nombro dudek unu. Se poentoj de la bankiero kaj de la ludanto egalas, gajnas la bankiero, aldonas la gajnitan sumon al la banko kaj komenciĝas plia partio de la ludo.

la ludanto intencas kvazaŭ per salto (hop) rapide gajni la tutan bankon kaj riskas: li aŭ rompos la bankon kaj ricevos ĉion, aŭ devos meti la saman sumon en la bankon, t.e. duobligi ĝin.

eĉ pli granda risko. La ludanto eĉ ne rigardas la unuan karton (kvazaŭ li estus blinda) kaj tuj prenas plian karton.

aŭstra monunuo estis floreno, kiu havis cent krejcerojn. Ekde la jaro 1900 estis la monunuo ŝanĝita al kronoj kaj heleroj (unu krejcero = du heleroj). En originalo tekstas tiu ĉi frazo “ni ludu ‘dudek unu’ je kvin krejceroj”, sed en plua teksto la aŭtoro parolas nekonsekvence pri kronoj, do miksas diversajn monunuojn.

a bankiero povas alproprigi al si la sumon kuŝantan en la banko (la banko iras kvazaŭ “hejmen”) nur tiam, se antaŭ la partio de la ludo li anoncos tiun intencon per supre montritaj vortoj kaj se li ricevos aŭ malgrandan karton (=de malgranda valoro, t.e. sepon) aŭ mavan (malbonan) karton (oko aŭ reĝo). La rajto esti bankiero transiras poste laŭvice al sekvanta ludanto.

kutimo flankenmeti certan parton de la gajnita sumo por la gastejestro.

iama juda teritorio (getto) en Prago, nomata “En judoj”. Ĝi estis malkonstruita, sur ĝia loko estas nun praga kvartalo Josefov.

praga kvartalo.

vd. noton XX sur paĝo YY.

semajna bildrevuo, aperanta en Prago ekde aŭtuno 1914.

el centro de Eŭropo, t.e. Aŭstri-Hungario kaj Germanio.