Яраслаў Гашак - Прыгоды ўдалага ваякі Швэйка ў сусьветную вайну

— Так, сойка, — яшчэ больш безнадзейным голасам сказаў мой шэф.

Я чытаю спакойна далей, не даючы сябе перапыняць.

Калі неспэцыяліст і хуліган бярэцца не за сваю справу, дык гэта нахабнасьць з яго боку. Дзе гэта чутно, каб сейку называлі гарэхаўкай? У працы «Нашы птушкі» на старонцы 148 ёсьць латынская назва «Ganulus glaudarius, В. А.» Гэта і ёсьць сойка.

Рэдактар вашай часопісі, бясспрэчна, павінен будзе прызнаць. што я ведаю птушак ляпей, чым іх можа ведаць не спэцыяліст. Гарэхаўка, па тэрмінолёгіі профэсара Байера. зьяўляецца ня чым іншым, як «Mucicrasa carycatectes, В» і гэта латынскае «В» не азначае, як напісаў мне ваш рэдактар, слова «балдык». Чэскія птушкаводы ведаюць толькі сойку звычайную і не сустракалі для яе назвы «гарэхаўка, прыдуманай панам, да якога якраз і падыходзіць пачатковая літара В паводле яго ж тэорыі.

Нахабныя выбрыкі, накіраваныя супроць асобы, сутнасьці справы не мяняюць. Сойка застанецца сойкаю. што-б ня плёў ваш рэдактар „Сьвета жывёлін“. Апошняе будзе толькі лішнім доказам таго, што аўтар ліста піша не па сутнасьці справы, бессаромна спасылаючыся на няпэўныя цытаты з Брэма. Так, напрыклад, гэты хуліган піша, што сойка паводле Брэма, старонка 452, залічаецца да сям‘і крокодылавых, у той час. як на гэтай старонцы гаворыцца пра жулана ці стракатніцу звычайную (Lanius minor, L). Мала таго: гэты, мякка кажучы, невук спасылаецца зноў на Брэма, заяўляючы, што сойка залічаецца да сям і пятнаццатай і што Брэм залічае вароны да сям‘і семнаццатай, да якой належаць і каўкі, прычым аўтар ліста такі нахабны, штв называе мяне каўкаю (Colacus) з віда сарок, сініх варон з адменнасьці acтaлoпaў, хоць на той-жа старонцы 452 гаворыцца пра соек лясных і стракатых сарок».

— Лясныя сойкі, — уздыхнуў мой выдавец, схапіўшыся за голаву. — Дайце-ж сюды газэту, я дачытаю.

Я спужаўся, пачуўшы, што выдавец, чытаючы, пачаў хрыпаць:

— «Грудзяк» ці турэцкі чорны дрозд, — прахрыпаў ён, — усё-роўна застаецца ў чэскім перакладзе чорным драздом, а шэры дрозд — шэрым.

— Шэры дрозд называецца «рабінаўкай» пан шэф, — пацьвердзіў я, — бо ён жывіцца рабінаю.

Пан Фукс адшпурнуў газэту і залез пад більярд, хрыпячы апошнія словы артыкулу:

— Turdus — грудзяк!.. К чорту сойку! — закрычаў ён раптам з-пад більярду. — Няхай жыве гарехаўка! Р-р-р, укушу!

Ледзьве яго выцягнулі. Праз тры дні ён сканаў у вузкім сямейным коле ад запаленьня мазгоў.

Апошнія яго словы ў момант прасьвятленьня розуму перад сконам былі:

— Для мяне важны не асабістыя інтарэсы, а дабро для ўсіх. З гэтага пункту погляду і прымеце маё апошнае меркаваньне, як па сутнасьці, так і…

— Тут ён сканаў.

Вольнапісаны змоўк на хвіліну, а потым не бяз кплівай хітрасьці сказаў капралу:

— Гэтым я хочу сказаць, што кожны можа папасьці ў няпрыемнае становішча і што чалавеку ўласьціва памыляцца.

З усяго гэтага капрал зразумеў толькі адно, што яму зазначаюць на яго ўласныя памылкі. Ён адвярнуўся зноў да вакна і стаў панура глядзець, як бяжыць дарога. Канвойныя з дурнаватым выглядам пераглядаліся паміж сабою. Больш за іншых зацікавіўся апавяданьнем Швэйк.

— Няма нічога таемнага, каб яно ня стала вядомым, — пачаў ён. — Усё можна вывесьці на чыстую воду, нават тое, што сойка не гарэхаўка. Але цікава, што ёсьць людзі, якія на такія рэчы пападаюцца. Выдумаць жывёліну — рэч ня лёгкая, але паказваць выдуманую жывёліну публіцы — яшчэ цяжэй. Некалькі гадоў таму назад нейкі Мэстэк вынайшоў сырэну і паказваў як на вуліцы Гаўлічка, ка Вінаградах, за шырмаю. У шырме была дзірка, і кожны мог бачыць у змроку самую звычайную канапу, на якой качалася дзеўка з Жыжкава. Ногі ў яе былі абкручаны зялёным газам, што павінна было азначаць хвост, валасы ў яе былі афарбованы ў зялёны колер, на руках былі рукавіцы накшталт плаўнікоў з кардону, зялёныя таксама, а ўздоўж сьпіны абарочкаю прывязана як-бы стырно. Дзецям да шаснаццаці год уваход быў забаронены, а каму было больш за шаснаццаць, тыя плацілі за ўваход, і ўсім вельмі падабалася, што ў сырэны вялікая задніца, а на ёй напісана «Да скорага пабачэньня». Затое наконт грудзей было слаба, віселі ў яе да самага пупа, як у староў флюндры. У сем гадзін вечара Мэстэк зачыняў панораму і казаў: «Сырэна, можаце ісьці дадому». Яна пераадзявалася і ў дзесяць гадзін вечара яе ўжо можна было бачыць на Таборскай вуліцы. Яна шпацыравала і нібы выпадкова гаворыла кожнаму сустрэчнаму мужчыну. «Прыгожанькі, поўдзем са мною, пабалуемся». З прычыны таго, што ў яе ня было жоўтага білета, яе разам з іншымі такімі самымі «мышкамі» арыштаваў пан Драшнэр, паліцэйскі камісар і прышлося Мэстэку крамку зачыніць.