Святлана Алексіевіч - Час second-hand

У мяне пачалося новае, зусім іншае жыццё. Мне спадабалася, як я стала выглядаць. Увогуле… Я стала прыгажэйшай адразу… Анька тут жа заняла сваё месца, я любіла яе, але вось неяк яна абсалютна не была ў мяне звязана з мужчынамі. З тым, што ў яе ёсць тата. З неба ўпала! З неба. Навучылася гаварыць, у яе пытаюцца: «Анечка, у цябе таты няма?» — «У мяне замест таты бабуля». — «А сабакі ў цябе няма?» — «У мяне замест сабакі хамячок». Мы з ёй удзвюх вось такія… Усё жыццё баялася, што я раптам стану не мной. Нават калі лячылі зуб, прасіла: «Не рабіце ўкол. Не абязбольвайце». Мае пачуцці — гэта мае пачуцці, добрыя і хворыя, не адключайце мяне ад мяне. Мы з Анькай падабаліся адна адной. І вось такія мы сустрэлі яго… Глеба…

Калі б ён не быў ён, я б ніколі больш не выйшла замуж. У мяне ўсё было: дзіця, праца, свабода. Раптам ён… Нязграбны, амаль сляпы… з дыхавіцай… Упусціць у свой свет чалавека з такім цяжарам мінулага — дванаццаць гадоў сталінскіх лагераў… Забралі хлапчуком, у шаснаццаць гадоў. Бацьку… буйнога партыйнага працаўніка… расстралялі, а маці да смерці замарозілі ў бочцы з вадой. Дзесьці далёка, дзесьці ў снягах. Да яго я ніколі ні пра што такое не думала… Піянерка… камсамолка… Жыццё цудоўнае! Дзівоснае! Як я на гэта наважылася? Як? Праходзіць час, і боль робіцца ведаю. І ведаю таксама. Ужо пяць гадоў, як яго няма… Пяць… І мне нават шкада, што ён мяне такую, якая я зараз, не ведаў. Цяпер я больш разумею яго, я да яго дарасла, але ўжо без яго. Доўга не магла жыць адна. Зусім не хацела жыць. Я не адзіноты баялася, прычына іншая — я не ўмею жыць без кахання. Мне патрэбны гэты боль… гэтая літасць… Без гэтага… Мне страшна, мне так бывае страшна ў моры. Калі я заплываю далёка-далёка: я адна… там, унізе, цемра… Я не ведаю, што там…

Сядзім на тэрасе. Зашумела лісце — пачаўся дождж .

— Вой, гэтыя пляжныя раманы… Ненадоўга. Кораценька. Такая сабе маленькая мадэль жыцця. Можна прыгожа пачаць, і можна прыгожа сысці. Гэта тое, што ў нас не атрымліваецца ў жыцці, тое, чаго б мы хацелі. Таму мы так любім куды-небудзь паехаць… каго-небудзь сустрэць… Вось… У мяне дзве касічкі, сукенка ў сіні гарошак, набытая за дзень да ад’езду ў «Детском мире». Мора… заплываю далёка-далёка, больш за ўсё на свеце я люблю плаваць. З раніцы раблю зарадку пад белай акацыяй. Ідзе мужчына, мужчына і ўсё, вельмі звычайнай знешнасці, немалады, убачыў мяне, чамусьці ўзрадаваўся. Стаіць і глядзіць: «Хочаце, я ўвечары вам вершы пачытаю?» — «Можа быць, а зараз я паплыву далёка-далёка!» — «А я буду вас чакаць». І чакаў, некалькі гадзін чакаў. Вершы чытаў кепска, увесь час папраўляў акуляры. Але такі кранальны. Я зразумела… Я зразумела, што ён адчувае… Вось гэтыя рухі, гэтыя акуляры, вось гэтая ўсхваляванасць. Але зусім не памятаю, што ён чытаў. І чаму гэта павінна быць такім значным? Тады таксама дождж пайшоў. Быў дождж. Я гэта памятаю… нічога не забылася… Пачуцці… нашыя пачуцці — гэта нейкія асобныя істоты — пакуты, каханне, пяшчота. Жывуць яны самі па сабе, яны не залежаць ад нас. Чамусьці раптам выбіраеш гэтага чалавека, а не таго, хоць той, можа, нават лепшы. Ці робішся часткай чужога жыцця, яшчэ нічога пра гэта не ведаючы. Але цябе ўжо знайшлі… даслалі сігнал… «Я так цябе чакаў», — сустракае ён мяне на наступную раніцу. І кажа гэта такім голасам, што я чамусьці ў гэты момант яму веру, хоць зусім не была падрыхтаваная. Нават наадварот. Але нешта змяняецца ў наваколлі… Гэта яшчэ не каханне, але такое адчуванне, што мне падарылі ўсяго-ўсяго. Чалавек пачуў чалавека. Дагрукаўся. Заплываю далёка-далёка. Вяртаюся. Чакае. Зноў кажа: «У нас з табой усё будзе добра». І чамусьці я зноў у гэта веру. Пілі ўвечары шампанскае: «Гэта чырвонае шампанскае, але па кошце нармальнага шампанскага». Фраза мне падабаецца. Смажыў яечню: «У мяне з гэтымі яечнямі цікавая гісторыя. Я купляю яйкі дзясяткамі, смажу парамі, і заўсёды застаецца адно яйка». Нейкія такія мілыя рэчы.

Усе глядзяць на нас і пытаюцца: «Гэта твой дзядуля? Гэта твой тата?» Я ў такой кароткай сукенцы… Мне дваццаць восем гадоў… Гэта потым ён стаў прыгожы. Са мной. Мне здаецца, я ведаю сакрэт… Гэтыя дзверы адчыняюцца толькі ад кахання… толькі ад кахання… «Я цябе ўспамінаў». — «А як ты мяне ўспамінаў?» — «Мне хацелася, каб мы з табою кудысьці ішлі. Далёка-далёка. І нічога мне не трэба, а каб я адчуваў — ты побач. Вось прыемнасць такая ў мяне — проста глядзець і ісці побач». Мы перажылі з ім шчаслівыя гадзіны, абсалютна дзіцячыя. «Можа, паедзем з табой на якую-небудзь выспу, там будзем ляжаць на пяску». Шчаслівыя людзі — заўсёды дзеці. Іх трэба ахоўваць, яны далікатныя і смешныя. Безабаронныя. У нас з ім было так, а як наогул павінна быць, я не ведаю. З гэтым так, з іншым інакш. Як створыш… «Няшчасце — лепшы настаўнік», — казала мая мама. А хочацца шчасця. Ноччу прачыналася з думкай: што я раблю? Страшэнна мне было не па сабе, і я ад гэтага напружання… Я… у мяне… «У цябе ўвесь час напружаная шыя», — заўважаў ён. Што я раблю? Куды я падаю? Там прорва.