Ніл Гілевіч - Разумная дзевачка [Маленькая аповесьць пра адно дзяцінства]

— Уцякайце! Вунь жабрак ідзе! Сляпы жабрак ідзе!

Усе паглядзелі туды, куды глядзела Ірка. Сапраўды, сцежкай паўз возера ішоў старац: памылкі не было — праз адно і другое плячо ў яго віселі дзве ладныя торбы, а ў правай руцэ быў кій, якім ён вадзіў перад сабой па зямлі, як гэта робяць усе сляпыя, што ходзяць без павадыра.

— А чаго ўцякаць? — з недаўменнем глянула на Ірку Ніна.

— Ну бо гэта ж жабрак! Я заўсёды ад жабракоў хаваюся, — адказала, прыцішыўшы голас, Ірка. I было бачна, што ў сваю чаргу яна здзіўлена: як гэта можна не баяцца жабракоў? Дзяўчынка помніла, што яе, як была зусім яшчэ малой, палохалі: «Уцякай, бо жабрак забярэ ў торбу, і панясе, і прадасць у мястэчку!»

Тым часам старац скіраваў на дзіцячыя галасы, падышоў досыць блізка і спыніўся. Гэта быў невысокі і худы, з доўгай сівой барадой і выцеклымі вачыма дзядок, у зношаным шэрым пінжаку, з-пад якога была відаць белая палатняная кашуля, у кароткіх, хлапчукоўскіх, крамных штанах, з латамі на каленях, і босы.

— Дзеці! — паклікаў ён сухім сіплым голасам. — Падыдзіце да мяне бліжэй!

Дзяўчынкі сцішыліся, знерухомелі і маўчалі. Тады ад іх адлучылася Ніна і наблізілася да старца.

— Я падышла, дзядулька, — сказала.

— Як цябе зваць, золатка?

— Ніна.

— А колькі табе гадкоў?

— Дзесяць. Адзінаццаты пайшоў.

— О, дык ты ўжо вялікая. Ніначка, тут недзе ёсць кладка праз рэчку, правядзі мяне да яе, калі ласка.

Сказаў — і працягнуў да дзяўчынкі руку. Ніна на імгненне сумелася, як бы завагалася ў нерашучасці, але тут жа гэту боязь пераадолела і ступіла наперад, і яе рука апынулася ў яго кашчавай далоні.

— Яна во тут зусім блізка, хадзіце за мною, — ласкава выказала ахвоту дапамагчы Ніна.

Старац перакінуў сваю далонь ёй на плячо, і яна адчула яго лёгкія, учэпістыя пальцы.

— Вядзі, золатка!

Ніна, ідучы побач з жабраком, кінула позірк на сябровак і тройчы махнула ім свабоднай рукой — маўляў, ідзіце і вы за намі, не бойцеся. I дзяўчаткі пайшлі, але нясмела і трохі воддаль. Ужо каля самай кладкі малая павадырка схамянулася: а як жа далей — як ён, сляпы, пяройдзе на той бераг? Ён жа сарвецца! Вядома, Калпеніца неглыбокая, не ўтопішся, але ж... увесь будзе мокры, а ён ідзе, напэўна, у мястэчка. Значыць, трэба перавесці яго, — само сабою прыйшло ў галаву рашэнне.

— Мы ўжо каля кладкі, — сказала Ніна, — я правяду вас і на той бераг, бо кладка вузкая.

— Во якая ты кемная дзяўчынка! — усклікнуў жабрак. — Я толькі хацеў цябе папрасіць, а ты і сама здагадалася. Стань, дзетка, паперадзе і паціхеньку ідзі, а я за табою, трымаючыся за плечыка... Толькі не спяшайся. А сама ты не баішся пераходзіць?

— Не-е! Я шмат разоў пераходзіла, нават заплюшчыўшы вочы.

— Во малайчына! Ну хадзем.

Ніна спакойна ступіла на кладку і памалу-памалу, на трэць кроку, пайшла. Адчула, што рука жабрака на яе правым плячы быццам стала цяжэйшай. Абмацваючы босымі нагамі кладку, старац пасоўваўся за Нінай услед, прыстукваючы, для пэўнасці, канцом кія збоку па дошцы.

Колькі разоў пераходзіла Ніна гэту Калпеніцу, а такой трывогі, як цяпер, ніколі не зведала. Не за сябе, вядома. За сляпога старога чалавека баялася: хаця б не страціў раўнавагу і не сарваўся! Але вось ужо і другі бераг — гэткі ж зарослы ніцым лазняком і высокай травою, як і той. I вось ужо яны абое на беразе, на сцежцы. I так лёгка і хораша стала на душы ў Ніны! Аж глянула жабраку ў твар — каб убачыць, ці задаволены ён, што на яго абліччы? I ўбачыла: дзядок усміхаецца. Не вачыма, а толькі бяззубым, пад сівымі вусамі, ротам. Ніколі яшчэ не бачыла, як усміхаецца чалавек без вачэй, і гэта яе моцна ўразіла, бо перш за ўсё ці смяюцца ці плачуць вочы, і па гэтым відаць, што на душы ў чалавека. А тут... I аднак жа яна ўбачыла, што дзядок задаволены, што ён усміхаецца.

— Вось і перайшлі, дзякую табе, золатка, дзякую, — ласкава сказаў стары. — А заўтра аб гэтай пары ты не будзеш тут?

— Буду! — з пэўнасцю адказала Ніна. — Я кожны дзень тут бываю пасля снядання.

— Вось як? Ну тады я і заўтра папрашу цябе памагчы мне. Добра?

— Добра! — кіўнула галавой Ніна, як быццам ён мог бачыць гэты яе ківок. I раптам, бы спахапіўшыся, спытала: — Можа, вас правесці далей?

— Не-не, не трэба, — адказаў старац. — Тут я пайду і пайду гэтай бітай сцягою, а там на дарогу выйду. Бяжы, золатка, да дзяцей, бяжы.

Ніна трохі пастаяла, паглядзела, як цупаючы кіем сцежку, аддаляецца старац, і пайшла назад. I кладку перайшла з заплюшчанымі вачыма. I амаль подбегам — шпарка, як ніколі.