Уладзімір Арлоў - Рандэву на манеўрах

Матылёк апусціўся на край ганка і распластаў крылцы.

Ён асцярожліва, каб не спалохаць матылька, прыклаў да цэментавай прыступкі далонь. Ганак яшчэ захоўваў цеплыню сонечнага дня. Грэецца, падумаў ён і ўсміхнуўся: яму ўсё адно хацелася думаць пра матылька ў жаночым родзе.

Ён пасядзеў яшчэ трохі і падняўся. Пад нагой нешта хрумснула. Гэта быў востры ўломак пласткі. Ён ацёр яго ад пылу і схаваў у кішэню. Крыху падумаў, выняў і паклаў на ганак.

Праз колькі крокаў ён азірнуўся. З запыленай здратаванай травы падымаліся тры прыступкі.

1986

Апавяданне

Застаўшыся ў чатырох сценах самнасам з адзінотаю, ён выходзіць на галубец і, калі на суседніх галубцах пуста, ператвараецца... Бачу ў вашых вачах раздражненне: дакуль можна трываць гэтыя бясконцыя пераўвасабленні? Адзін ператварае чалавека ў дэмана, другі — у вавёрку, трэці — у сіямскага ката ці ў зялёнага чыюка. Няўжо бракуе мужнасці пакінуць сваіх герояў у гэтым недаскана лым свеце такімі, якімі іх стварыла сама прырода?

Калі па шчырасці, вашы папрокі гучаць не зусім па адрасе, бо я нікога ні ў кога ператвараць не збіраюся. Але ў нечым вы, безумоўна, маеце рацыю, а таму пакіну танныя хітрыкі і павяду аповяд ад першае асобы.

Таму што гаворка пра мяне самога. Не трэба зласлівых кепікаў. Далібог, я не падарожнічаю ў часе і не нясуся з шалёным свістам у загадкавыя інфернальныя сферы. Высока над горадам я добра памятаю, што а другой вернецца са школы сын і я павінен разагрэць яму полудзень, а сёмай прыйдзе з працы жонка, а дзесятай... Зрэшты, і ў пярэваратняў бываюць таямніцы.

Наогул, згадзіцеся, як на пярэваратня, дык я нейкі занадта звычайны. Праўдзівей, наадварот — незвычайны, бо як бы вы глядзелі на мяне з маімі клопатамі, напрыклад, у свеце дэманаў ці іншых звышнатуральных стварэнняў? Я незвычайны якраз сваёй звычайнасцю. Калі разглядаць мянепярэваратня менавіта ў такім ракурсе, дык я незвы чайны і тым, што пераўвасабляюся ў самую неэкзатычную істоту: апрача чалавечае іпастасі, я надзелены абліччам грака.

У старадаўняй кнізе мне трапілася калісьці на стаўленне для ахвотнікаў перакінуцца ў ваўка: знайсці ў лесе спарахнелы пень, уторкнуць туды вастрыём угору нож, прамовіць страшны заклён і тры разы перакуліцца над пнём цераз галаву. У мяне ўсё значна прасцей. Раніцою, калі дома нікога няма, я выходжу са свайго пакоя, які называю вальераю, на галубец, азіраюся, каб не было непажаданых сведкаў (хто ведае, куды і што яны могуць напісаць або паведаміць па тэлефоне), а потым зася роджваюся, уяўляючы на парэнчах чорную, з металёвым бляскам птушку. Праз колькі імгненняў на гэтым месцы ўжо сядзіць грак.

Першым чынам я пералятаю на зробленую сынам кармушку і з задавальненнем дзяўбу крупы. Бацькам заўсёды прыемна адчуваць, што дзеці клапоцяцца пра іх.

Ну а цяпер я, відаць, павінен сказаць вам, як усё пачалося.

У той дзень мы з жонкаю купілі каляровы тэлевізар, увечары з такой нагоды крыху выпілі і вырашылі збіраць грошы на машыну. Даглядзеўшы каляровую перадачу — тады былі яшчэ і чорнабелыя — я выйшаў на галубец падыміць. Дома спалі, а я курыў і думаў, якая цудоўная рэч — каляровы тэлевізар. Яшчэ думаў, што, калі ўсё пойдзе ладам, праз тры ці, найболей, праз чатыры гады буду ездзіць на сваёй машыне.

Далейшыя падзеі захаваліся ў памяці надзвычай выяўна. На парэнчы галубца апусціўся грак. Спачатку я здзівіўся, бо не чакаў, што гэтая птушка можа быць настолькі смелаю, але адразу ж даўмеўся, што смеласць тут ні пры чым. Грак увесь дрыжаў і ўвогуле меў такі выгляд, быццам бясконца доўга ляцеў адкульсьці здалёк і так знямогся, што, каб не сеў на мой галубец, мог бы проста ў палёце каменем сарвацца долу. 3 хвіліну мы моўчкі глядзелі адзін на аднаго, потым ён з натугаю падняўся і знік у цемры. У мяне засталося ўражанне, што ён не толькі ўкрай стамлёны, але і вельмі стары, што лётаць яму засталося зусім мала — магчыма ўжо сёння яго сустрэне ў начным небе нябыт, і раніцою людзі ўбачаць на асфальце ці на газоне мёртвую чорную птушку, якую мне выпад кова давялося праводзіць у апошні палёт.

I вось тут нібыта не з глыбіні свядомасці, а аднекуль з бяздоннае прасторы неба, адтуль, зза ракі, дзе яно было густа высыпана зоркамі, да мяне прыйшла недарэчная думка: а што, калі б я ператварыўся ў грака і замяніў нечаканага знябытага госця? Я паспрабаваў уявіць на парэнчах, там, дзе толькі што сядзеў грак, такую ж, але, вядома, маладую і дужую птушку і... Дзьмухнула цёплым ветрам, і, не паспеўшы ацаніць свае пачуцці і нават спалохацца, я зразумеў, што вар'яцкая думка зрабілася яваю: на бетоннай падлозе галубца чырванела жарынка цыгарэты, а на адагнутым краі жалезнае ліштэўкі сядзеў надзелены маёй свядомасцю грак.