Уладзімір Арлоў - Рандэву на манеўрах

Доўга былі чуваць адны ўсплёскі.

— Вярнуўся дадому, жыву — усё нармалёва. А потым быццам кантакт нейкі замкнуўся. Спачатку ўсмешка ўспамінацца стала...— Ягоны голас пацяплеў і збянтэ жыўся.— Уяўляеш, валасы ў яе рыжаватыя, і твар увесь свеціцца. як усміхнецца. Асляпляе проста. Быццам у верасні бярозу ў ельніку ўбачыў... А тады... Ат! — мах нуў ён у цемры рукой. — Што тут казаць. Прысніцца — прачнешся і ляжыш шчаслівы, як дурань. I ні адраса, ні прозвішча — хоць крычы. Я ўжо думаў у Навінкі горбу збіраць. У газеты напісаў, на радыё, каб адшукаць яе памаглі. Адказалі, што такімі справамі не займаюцца...

Кастусь кідаў у ваду трэскі, і яны белымі рыбінамі адплывалі туды, дзе рака злівалася з бяздоннай ноччу і толькі недзе далёкадалёка цёпла чырванеў вугольчык бакена.

— У гэтым гарадку яна сышла. Так сюды і прыязджаю кожны год. На працы паданні ўжо ходзяць пра тое, куды я на лета знікаю.— У голасе пачулася гаркаватая ўсмешка.

Кастусь устаў.

— Ну, вось і паспавядаўся,— сказаў ён.— Ты, братка, даруй.

Мы паціху падымаліся па беразе.

— Я раней у бакеншчыка спыняўся, там, далей,— паказаў ён некуды ў ноч.— Латыш высланы, амаль зямеля мой быў, з Латгаліі. Кідаць яму гэтую справу трэ было: восьмы дзесятак размяняў. Усё супакойваў: нэ нем галва, Кастусь,—не бяры да галавы. Мінулай восенню лодка ў буру перакулілася... Я і не ведаў, пакуль не прыехаў. Думаў, навагоднюю паштоўку дзед адправіць запамятаваў, і ўсяго...

Дамы невідушча глядзелі пагаслымі вокнамі. Каб не спалохаць цішыню, я стараўся асцярожней ступаць па дошках...

Нашы нумары былі на адным паверсе.

— Бывай,— падаў мне руку Кастусь.

Я затрымаў яе; здавалася, трэба нешта сказаць, ды я не ведаў што.

Запальваць святло ў нумары я не стаў.

За вакном шастаў у піхтах вецер.

Далёка на рацэ гарэла ў цемры чырвонае цяпельца бакена.

1982

Апавяданне

— Белавус!

З-за парты падымаецца круглагаловы стрыжаны пад бокс хлопчык з аддудуранымі ружовымі вушамі.

— Праінфармаваў бацькоў? Хлопчык ківае.

— Прыйдуць?

— Прыйдуць,— адказвае ён нясмелым голасам.

— Я буду пасля ўрокаў вось тут, у кабінеце. Ясна?

— Ясна. Хлопчык сядае.

— Шкілет! — даносіцца гучны шэпт з «камчаткі», і ў класе смяюцца. Ружовыя вушы робяцца бурачковымі. Мянушка прыстала да хлопчыка толькі ўчора, калі настаўніца ўголас прачытала ягонае сачыненне, і ён яшчэ не паспеўшы абвыкнуцца, кожны раз пакутліва чырванее.

— Шкілет! Хлопчык не азіраецца.

— Ой, не зайздрошчу я сёння Шкілету... — зларадна кажа той самы голас за спінаю.

Пасля апошняга ўрока, калі ў кабінеце мовы і літарату ры застаюцца адно партрэты Талстога і Дастаеўскага, настаўніца дастае маленькае люстэрка і, убачыўшы ў ім свой стомлены і строгі твар, папраўляе сівыя валасы і трошкі падфарбоўвае сухія падцятыя вусны.

У дзверы асцярожна стукаюць.

— Заходзьце,— кажа настаўніца, хаваючы памаду.

Зірнуўшы на пажылую поўную кабету ў малінавай

кофце і мешкаватай спадніцы, настаўніца адразу зазначае: не інтэлігентка.

— Сядайце,— запрашае яна.

Кабета, разгубленалісліва ўсміхаючыся, сядае і хавае рукі пад стол, але адразу выхоплівае іх наверх — вялікія, чырвоныя, з чорнай аблямоўкаю вакол пазногцяў.

— Пагуляй у калідоры,— звяртаецца настаўніца да хлопчыка, які нерашуча тупаецца ў дзвярах.

Дзверы зачыняюцца.

— Вы — бабуля?

— Ага, даражэнькая, бабуля.

— А чаму бацькі не прыйшлі?

— Дык няма ў яго цяперака бацькоў. Адна я засталася. Бацька даўно ўжо сабакам сена косіць, а матка, дачка мая, значыцца, месяц як на БАМ паехала.

— Прабачце, не ведала. Я ў гэтым класе нядаўна выкладаю,— тлумачыць настаўніца.— Пайшла на пенсію, але вось запрасілі на замену. Ніяк не могуць расстацца,— з прыхаваным гонарам дадае яна.

— Нічога, нічога,— ківае бабуля.

— А вы дзе працуеце?

— А дворнікам, даражэнькая.

— Ну добра, бабуля. Давайце бліжэй да справы. Унук вас інфармаваў, што атрымаў двойку?

— Казаў, залатая мая, казаў.

— А за што, ён вам паведаміў?

— Нешта я не дужа раскумекала. Казаў, быццам не тое нешта напісаў. I што гэта з мальцам зрабілася, які на яго маладзік найшоў? Гэта ж ніколі двоек не насіў. Такі ўсё ціхі...

— Па дысцыпліне ў мяне прэтэнзій няма, сядзіць ціха. Але ж, ведаеце, у ціхім балоце... Я трыццаць два гады ў школе, такое ўпершыню сустракаю.

— Дык што ж ён там, даражэнькая, вычварыў?

— Зараз я паспрабую вам растлумачыць. Настаўніца бярэ ў рукі сшытак.