Уладзімір Арлоў - Рандэву на манеўрах

Свет застаўся тым самым і ўадначас павярнуўся да мяне іншым бокам, нязвыкла ўзбуйніўшы навакольныя рэчы і надзяліўшы іх невядомымі мне дагэтуль якасцямі: напрыклад, нацягнутая цераз галубец жылка пад бялізну найперш цікавіла мяне тым, ці здолею я ўтрымаць на ёй раўнавагу, калі захачу туды пераляцець. Дзіўна, але пераўвасабленне ўразіла мяне значна менш, чым можна было чакаць. Памятаю, мой страх хутка растаў, і я так асмялеў, што замест таго, каб выпрабаваць крылы над галубцом, зняўся з парэнчаў і рынуўся з дзевятага паверха проста ў цёмны калодзезь двара. 3 гэтага я выснаваў, што магчымасць палётаў была ўжо закладзена ўва мне, так бы мовіць, запраграмавана, і нейкая частка маёй істоты была да іх гатовая загадзя.

Упершыню я паляцеў дзесяць гадоў таму. За гэты час у маім жыцці адбыліся сякіятакія змены. Машыны мы не купілі ні праз тры, ні праз пяць гадоў, бо неўзабаве я неспадзявана для сябе пачаў пісаць апавяданні, і жыццё пакацілася іначай.

Калісьці я безліч разоў спрабаваў адказаць на два пытанні: як гэта адбываецца і чаму адбылося менавіта са мною? Развагі над першым пытаннем закончыліся высно ваю, што сам факт пераўвасаблення значна важнейшы за прызнанне яго верагоднасці. У другім я супакоіўся на тым, што гэты выпадак не паддаецца тлумачэнню, таксама як нельга, скажам, вытлумачыць, чаму ў звычайных бацькоў нараджаецца вундэркінд. Хоць тут, бясспрэчна, застаецца вялікая прастора розным гіпотэзам і здагадкам: на прыклад, ці выпадкова заявіўся да мяне стары знясілены грак або ці выпадкова ён прыляцеў акурат у той дзень, калі мы купілі каляровы тэлевізар?

Трэба, пэўна ж, сказаць і пра тое, куды я лётаю.

Найчасцей — за раку, дзе пачынаюцца палі. Раней там сеялі лён, і ад таго часу ў мяне застаўся вясёлы ўспамін. Знаёмай мастачцы, якая жыве ў мясцінах, дзе лён не расце, заманулася напісаць некалькі акварэляў з ільном. Як і было між намі дамоўлена, калі зарэчнае поле з пяшчотна зялёнага зрабілася зялёнаблакітным, а з высачыні — зусім блакітным, быццам чыстае ранішняе неба, я пайшоў на пошту, каб адбіць знаёмай просценькую тэлеграму: «Прыязджай лён зацвіў». Дзяўчынатэлеграфістка разам з шараватым бланкам некуды надоўга знікла, а вярнуўшы ся, паведаміла, што такі тэкст яна прыняць не можа, бо гэта — шыфроўка.

Назаўтра мною зацікавіліся. Пад час той размовы ў маёй вальеры з самае першае хвіліны я змагаўся са спакусаю выйсці на галубец пакурыць і ўявіць на парэнчах грака... У галаве круцілася вядомая сцэна з «Майстра і Маргары ты» — калі людзі ў цывільным наведваюцца ў кватэру да нябожчыка М. Берліёза і сустракаюць там ката, які насуплена абвяшчае ім: «Нікога не чапаю, рамантую прымус». Цяжка ўявіць, што пачалося б, каб там даведаліся, што я не толькі пасылаю шыфраваныя тэлеграмы, але і ператвараюся ў грака.

У тую ноч я прысніў адзін з варыянтаў магчымага развіцця падзей: я ў абліччы грака сяджу ў іржавай клетцы, а чалавек, што паказваў мне пасведчанне, корміць мяне ячменем і клапатліва падлівае ў сподак не ваду, а — «Сталічную». I самае непрыемнае: клетка такая малая, што, калі я захачу ператварыцца назад у чалавека, мне проста не хопіць месца.

Зрэдку мяне цягне злётаць у іншы бок — у прыгарад, дзе ў колішнім кляштары месціцца вар'ятная. У пагодныя дні яе насельнікі шпацыруюць па садзе, і, умасціўшыся дзенебудзь на яблыневай расошцы, я прыслухоўваюся да іхніх размоў. Хачу вам сказаць, што за кляштарнымі мурамі мне даводзілася бачыць і абсалютна нармальных людзей, якіх лекавалі там месяцамі, а часам і гадамі — відаць, дзеля таго, каб зрабіць замест нармальных зада воленымі.

Адзін з іх, як я зразумеў з гаворкі санітараў, трапіў у вар'ятню за тое, што друкаваў на машынцы і расклей ваў па горадзе адозвы з заклікамі да цвярозасці. Другі нястомна выкрываў на сходах несправядлівасць; цярпен не медыкаў скончылася, калі ён прапанаваў, каб на першамайскай дэманстрацыі бацькі горада не стаялі на трыбуне, а разам з усімі ішлі ў калонах.

Між іншым, сярод жыхароў былога кляштара ў мяне ёсць у нейкім сэнсе супляменнік — рослы брывасты мужчына з ніштаватым чэравам, які перакананы, што ён — птушка, і почасту пачынае падскокваць і паптушынаму махаць рукамі. Але ён ціхі, яму, пэўна, і ў галаву ніколі не прыходзіла, што перш чым замахаць рукамі, нядрэнна было б залезці на дрэва. Нягледзячы на ўсё старанне, я не адчуваю да гэтага небаракі ні сімпатыі, ні простае чалавечае шкадобы — супакойваю сумленне тым, што мая птушыная іпастась больш відушчая і я маю на такую абыякавасць нейкія яшчэ не спасцігнутыя мною падставы. Час ад часу мяне вабіць магчымасць трапіць туды, куды ў чалавечым абліччы трапіць я ніколі не змагу, — на макаўку тэлевізійнае вежы ці на бельведэр над першым адноўленым у горадзе па вайне будынку з калонамі; на бельведэры здавён вісіць лозунг пра дабрабыт народа, а на вузкай пляцовачцы перад ім заўсёды можна знайсці жменьку проса ці пару хлебных скарынак.