Алена Брава - Каменданцкі час для ластавак

Вікторыя не любіла сваю дырэктарскую працу, хоць і рабіла яе на “выдатна” , як у школе — тую фізіку (па-іншаму проста не ўмела), а часам дык проста ненавідзела, як вось перад гэтым фэстам, што праваліўся: Куратар, прызначаны на “культурную” пасаду пасля станцыі юннатаў, дзе ён вырошчваў капусту на градцы, настойваў, каб дзеці ў фінале канцэрта вынеслі на сцэну прадукцыю мясцовых харчовых прадпрыемстваў: “Гэта спадабаецца гасцям!” — і Вікторыя доўга і “паліткарэктна” пераконвала ўладнага мужа ў абсурднасці ідэі, і сіл на гэта паклала забагата. У такія моманты яна выдатна адчувала, што ўсё гэта — не яе, зусім не яе.

Для ўдзелу ў “мерапрыемствах” яна з гідлівасцю ўлазіла ў даўгія спадніцы, апранала яркія строі, а ў штодзённым жыцці апраналася сціпла, каб не заўважалі: шэранькі касцюм, ніякай касметыкі, толькі памада, каб вусны не трэскаліся, а яна, між іншым, была прыгожая, з ладнай постаццю і выразнымі рысамі твару, праўда, крыху ацёклага з-за хваробы сасудаў ( “Дзіўна — чаму ты не падкрэсліваеш лепшае ў сваёй знешнасці, як іншыя жанчыны?” — пытаўся БМС, калі яшчэ заўважаў тое лепшае, а потым і ён перастаў заўважаць — брава, шэрая мышка-нарушка!). Задумаўшыся тады над яго словамі, яна неўзабаве зразумела, што і тут, па прыкладу старажытных паляўнічых, спрабуе заклясці страх, падмануць злы лёс — каб не заўважыў, прайшоў узбоч, хапаў яркіх і стыльных. Што ж, яна і аказалася мышкай, якая трапіла ў жорны фабрычнай мясарубкі, і ёй пераломвала ўжо хрыбет, а яна ўсё яшчэ верыла ў выратавальную моц “ні пуха, ні пер’я” . І ў дырэктарстве тым, няхай яму ліха, калі падводзіць вынік (сакратарка, пэўна, ужо друкуе загад), не знайшла яна ніякай самарэалізацыі яшчэ і таму, што рэалізоўваць самасць можна толькі ва ўмовах свабоды, а там, дзе патыхае страхам, там свабоды няма, няма.

Пах страху — гэта пах поту, што ніякім “дэзікам” не пераб’еш; яе праймала наскрозь гэтым асабліва ліпкім, атрутным выпарэннем, варта было настольнаму календару адкрыцца на беглым запісе “нарада — 14.00” . І тут ужо голас Упэўненай Пані рабіўся падталым, нібы гук на страціўшых зарад батарэйках, і ўнутры яе раздаваўся… нават не голас, не — утробны піск мышкі-нарушкі, што ліхаманкава мітусілася ў пошуках якой-кольвек дзіркі ў падлозе, бо ў актавай зале мясцовай адміністрацыі, дзе яна вымушаная была прысутнічаць па службе, да яе вяртаўся стары дзіцячы страх, як быццам бы яна зноў сядзела, намыленая, на лаўцы ў лазні альбо крочыла ў натоўпе дэманстрантаў пад выявамі правадыра. Пэўна, ні Франкл, ні Берн, ні іншыя “прасунутыя” сападары не здолелі б патлумачыць, якое ў тых сітуацыях мелася падабенства, хай яму спрахнуць, а яна — хіба яна была разумнейшая за іх? Адно Вікторыя ведала дакладна: усе гэтыя “карцінкі” з выявамі кіназалаў, піянерскіх лінеек, мітынгуючых плошчаў, будатрадаўскіх лазняў, электрычак і аўтобусаў, дзе яна калі-небудзь зведала страх падзення, перамяшаліся ў яе мазгах, бы адначасова ўстаўленыя ў праектар слайды, ствараючы фантасмагорыю кашмараў, дзе рысы рэальнага свету былі ўжо непазнавальныя. І дарэмна яна ўгаворвала сябе, бы тое малое дзіця, не баяцца — нехта ў ёй, дурны і палахлівы, не верыў даросламу разумнаму голасу. І яшчэ: у студэнцкія гады ўзровень страху, бы вада ў час прыліву, даходзіў ёй ў горшым выпадку да падбароддзя, і яна магла дыхаць і нават плыць па-сабачы, рыўкамі; цяпер усё было значна цяжэй: моташлівая каламутная жыжка накрывала яе з цемечкам — няўжо гэта і ёсць слынны крызіс сярэдзіны жыцця? Яна ўзнімалася на трэці паверх “белага дома” : лыткі дрыжаць, падпахі ўзмакрэлі...

Божа, за што гэта мне?

Перапоўненая зала, пчалінае гудзенне, — ад паскоранага сэрцабіцця звінела ў вушах, але вось тут дык і патрабавалася выклікаць з дыпкорпуса Упэўненую Пані: уперад, пасол! Для ўсіх Вікторыя была “вторым лицом в культуре” , і паводзіць сябе абавязана была — сляпое падпарадкаванне ролі, правінцыйны сіндром — адпаведна: “прыстойна” . Як мама вучыла.

Залу зачынялі цяжкімі дубовымі дзвярамі, і нібыта выбуховая хваля ўціскала яе ў чырвонае крэсла, усё плыло перад вачыма ад малатабойных удараў сэрца. Яна глытала таблетку рудатэля, працягваючы бесклапотна смяяцца з Намеснікам ( “Што гэта ў вас?” — “Так, цукерачка” . — “Салодкая вы жачына!” ), — па вопыту яна ўжо ведала (а як жа — яна вывучала сваю фабію, як інвалід вывучае сваё калецтва), што самая цяжкая — першая гадзіна. Потым стане лягчэй (цікава — чаму? цела перастройваецца на аварыйны рэжым, ці што?), а бліжэй да канца нарады нудлівае напружанне наогул знікне, пакінуўшы пасля сябе, бы параненых на полі бою, стомленасць у мышцах, як пасля цяжкай фізічнай працы, ды пакутлівы галаўны боль.