Алена Брава - Каменданцкі час для ластавак

Пасля яго сыходу ёй засталося ўбогае суцяшэнне, бездапаможны смяшок: які ж ты Фрэйд, мой дарагі, калі клаўся ў ложак з жанчынай і не зразумеў, што яна не тая, за каго сябе выдае. Яна вярнула яму “прасунутыя” кнігі і раздрукоўкі афірмацый, якія могуць вылечыць усё — ад няшчаснага кахання да гемароя, у думках пагрузіла іх назад у той ліфт студэнцкай “абшчагі” , у якім БМС паехаў далей з уважлівай чытачкай жаночых часопісаў — уверх? ці ўніз? — а ёй засталася пляцоўка паміж паверхамі — no man’s land, нічыя зямля. Вось толькі кніжку Юнга яна сабе пакінула, таму што была згодная з разуменнем чалавека як істоты не механістычнай, а загадкавай і па-за часам, якая ў крылатых снах узносіцца да свайго страчанага сапраўднага “я” , адзінага і шчырага, якое адшукаць давядзецца і ёй, Вікторыі.

І тады страх назаўжды пакіне яе.

Усё, што з сябе выціскала па кроплі жоўта-зялёнага гною, а рана зноў і зноў ускрывалася свішчом, усё горшае, да чаго ў сабе ставілася з пагардай, гэтаксама было маміна, ад мамы навучанае, яе нязменнае “ласкавае цяля дзвюх матак ссе” , калі, збіраючы яе на святочную лінейку першага верасня, маці загадвала дарыць букет толькі класнай кіраўніцы, і як пры гэтым трэба ўсміхнуцца, і што менавіта сказаць, каб цябе вылучылі з белафартуховага натоўпу, запомнілі цябе і твой букет, які маці прыдзірдіва выбірала, а потым брутальна таргавалася, шпурляючы напрыканцы бабульцы ў падол скамечаны рубель. Гэта таксама было адтуль — твар маці, пахмурна-зласлівы, яна цягнула Вікторыю па вуліцы ледзь не волакам, распякаючы за плямку ад марожанага на сарафане з такой лютасцю, нібы ад той плямкі залежаў, па меншай меры, запуск арбітальнай станцыі “Саюз” , і як гэты твар раптам расцвітаў ялейнай усмешкай, намаляваным сонейкам з прамянямі-шчупальцамі, калі насустарч ім ішоў дырэктар завода, дзе маці працавала начальнікам цэха. І хваравітае імкненне заслужыць — пахвалу, дыплом, упамінанне ў дакладзе — было мамінай спадчынай… Ну, а ўпасці ў вачах “паважаных людзей” — лепш наогул не з’яўляцца на гэты свет! Калі пасля ўчарашняга правалу Куратар, характэрным жэстам папраўляючы гальштук, бы зашмаргу, адмацярыў Вікторыю з Загадчыкам проста на плошчы, пры ўсіх, — першая яе, неўсвядомленая яшчэ ўзгадка была — пра маму: божачкі, што б яна сказала! І — другая, ужо цалкам усвядомленая: як добра, што яе няма.

Жыў-быў заяц, і ўсяго ён баяўся…

Не, не заяц — хутчэй шэрая мышка, — нездарма дырэктар кінапракату, мажная бабішча, упершыню пабачыўшы яе на нейкім фэсце (дагэтуль размаўлялі толькі па тэлефоне), змерыла здзіўленым паглядам: “Вы — Вікторыя Хоміч? А я ўяўляла вас гэткай культурысткай з біцэпсамі!” — гэтак ёй удалося нават голас свой аўтэнтычны заглушыць фанаграмай Упэўненай Пані! Калі яе шэсць год таму прызначылі дырэктарам гарадскога палаца культуры, дах “плакаў” па рамонце, так што на сцэне стаялі лужыны, а заслона нагадвала прасціну, на якой з месяц праваляўся ляжачы хворы. Лепшыя памяшканні папярэдні кіраўнік здаў камерсантам пад офісы, але арэндная плата не паступала, нахабныя дзялкі ў даўгіх чорных плашчах пхалі ёй банкаўскія квіткі на нейкія аплочаныя імі будматэрыялы, якія невядома дзе аселі, і Вікторыі давялося займацца скасаваннем дагавораў, апячатваць іх факсы-камп’ютэры, выслухоўваць сцэджаныя скрозь зубы пагрозы, але гэтых, падобных да прусакоў у сваіх аднолькавых плашчах, яна не баялася (ці не таму, што яны не належалі да катэгорыі “паважаных людзей” ?). За першыя тры гады яе кіраўніцтва “захезаны” правінцыйны “дэка” выбіўся ў шэраг “лепшых культурных цэнтраў вобласці” , як рапартавала мясцовая раёнка. Дзіцячы танцавальны калектыў сталі запрашаць на міжнародныя конкурсы, самадзейны тэатр атрымаў званне народнага. А потым пайшлі юбілеі мясцовых заводаў, так што прыведзеная ў “таварны выгляд” вялікая зала ледзь паспявала праветрыцца ад трэцегатунковай французскай парфумы, затое з’явілася капейка на рамонт даху. На ўрачыстым сходзе з выпадку восьмага сакавіка Загадчык назваў Вікторыю “міс Рашучасць” . А яна была проста выдатнай акторкай і хавала за фасадам лжывай асобы свой страх.

Толькі б не ўпасці, толькі б не…

Страх, як высветлілася, быў адзіным верным яе сябрам і палюбоўнікам. Спачатку яна — смешна ўспомніць! — спадзявалася, што БМС, прываблены яе новай значнасцю, вернецца, — ён і вярнуўся: па рэчы, павіншаваў яе з высокай пасадай: “ Заўжды ведаў, што ты жанчына дужая, ты вытрымаеш. А вось Галачка — яна слабая… паказала вугалок канапы, дзе сядзіць і плача, калі я на працы затрымліваюся…” Вікторыя і тады не заплакала, слёзы скамянелі пад павекамі. Так, я — дужая. Я ўсё пераадолею. Вось гэтак жа ў дзяцінстве, імкнучыся даказаць маці, што яна, Вікторыя — не “нікчэмнасць” , вызубрывала, бы вершы, параграфы ненавіснай фізікі, у якой анічога не цяміла, хоць плач, да світання сядзела за алгебрай — і атрымала такі медаль, няхай сабе срэбны, не залаты! Дарэчы, маці, пакуль яшчэ была жывая, заходзячы ў палац культуры, заўсёды знаходзіла, чым яе ўпікнуць: бруднае акно над лесвіцай (а яно спраектавана на чатырохметровай вышыні, прыбіральшчыцы баяцца залазіць!), п’яны заўгас, — і яна ўціскала галаву ў плечы пад градам здзеклівых фраз, нават, здаецца, меншала ростам — ну мышка і ёсць! — зусім як у дзяцінстве, калі маці распякала яе за дрэнна выкручаную бялізну, а ў яе проста не было, не было сілы яе выкручваць!