Алена Брава - Каменданцкі час для ластавак

Толькі б не ўпасці, толькі б не…

Цыркавому акрабату, што трасецца ад страху сарвацца і нацягвае ўнізе сетку — вось каму прыпадабнялася Вікторыя на тых зборышчах, толькі сеткай была яе ўласная нервовая сістэма, нацягнутая да невыноснага напружання. І — абсалютна бессэнсоўна: калі сетка акрабата ўсё ж выратоўвае яго ў выпадку падзення, з яе “сеткай” атрымлівалася якраз наадварот: чым мацней яна нервавалася, тым большай была верагоднасць, што страх спраўдзіцца. Цяпер ужо сам страх, а не слабасць сасудаў, стаў яе ворагам.

Як перамагчы страх страху?

Гэта стала галоўнай воссю, вакол якой круціліся яе думкі і памкненні. Яна яшчэ не жадала здавацца, яна ў адзіночку шукала спосаб адолець страх, узгадвала кніжных герояў, чыя перамога над уласным целам натхняла яе ў юнацтве. Чаму ж нічога не дапамагае цяпер? І куды падзелася яе воля? Зрэшты, воля якраз была пры ёй, пакуль што — пры ёй, гэта дзякуючы волі ёй удавалася не кідацца ў паніку, а Упэўненай Пані ўваходзіць у залу гарадской адміністрацыі. Але воля нічога не магла зрабіць з самім страхам: там, за межамі дзеяння волі, пачыналася суцэльная цемра, вуглы, зацягнутыя павуціннем, заваленыя спарахнелым хламам даўно памёрлых продкаў…

Наладзіць кантакт с той планетай душы, якая церпіць бедства, не ўдавалася, хоць плач. Спачатку Вікторыя спрабавала ўздзейнічаць на баязлівіцу ў сабе лагічнымі доказамі, як тое рабіў, прыкладам, Зошчанка (знакаміты гумарыст быў махровым неўротыкам, баяўся задыхнуцца ў працэсе ежы, сканаць раптоўна ад сардэчнага прыступу, — а Гогаль, той дык увогуле ні есці, ні спаць не мог, як усе людзі, і вось пытанне: што ж тады іхні гумар — гіперкампенсацыя штодзённага жаху?) Дарэчы, страхі нібыта развіталіся з сумным і няшчасным аўтарам “Вясёлых праектаў” і “Шчаслівых ідэй” , як толькі ён зразумеў іх “нелагічнасць” . Але яе, Вікторыны, страхі плявалі на логіку. У момант уяўнай небяспекі механізм страховачнай “сеткі” уключаўся аўтаматычна, бы нехта ў ёй паварочваў да ўпору ручку тумблера, і колькі б Вікторыя ні паўтарала пра сябе загадзя падрыхтаваныя фразы — я ўсведамляю, адкуль узяўся дурны страх, я дужэй за інфантыльны рэфлекс — у адказ раздавалася адно толькі здзеклівае пахіхікванне. Вораг быў унутры яе, і яна ніяк не магла выклікаць яго вонкі, каб з ім памерацца сіламі, а на сваёй тэрыторыі ён перамагаў заўсёды, так, заўсёды. Аднойчы яна, узгадаўшы славуты метад парадаксальнай інтэнцыі, якім калісьці БМС спрабаваў лячыць яе “алергію” , далібог, цікавы метад — самой захацець здзяйснення таго, чаго баішся, — улезла, стрымліваючы зубны дробат, у перапоўненую электрычку проста так, у выхадны дзень, ёй нікуды не трэба было ехаць — пачуццё было такое, быццам бы яна гладзіць супраць поўсці звяругу, які пакуль толькі скаліцца і пагрозліва рыкае, але тут у вагон увайшлі некалькі чыноўных дамачак з яе атачэння, і ўяўленне адразу ж намалявала карціну яе падзення на запляваную падлогу, кісла-салодкія ўсмешачкі, спачувальныя пагляды… на бліжэйшай станцыі яна выйшла.

Потым Вікторыя змяніла тактыку. Убіўшыся ў аўтобус — зразумела, перапоўнены, іншыя для яе мэты проста не падыходзілі — яна ў думках выбірала з цяжка дыхаючага натоўпу чалавека, здольнага да спачування. Гэта было нескладана: тыя, хто ездзіць не на службовых “Волгах” і, вядома ж, не на ўласных “мерсах” , звычайныя пасажыры грузных развалінаў з прадранай гумай “гармоніка” , скрозь якую за каўнер ляцяць пырскі дажджу ці снегу, а сядзенні нібыта доўга дралі ікламі дзікія драпежнікі, — усе тыя маршчастыя бабулькі з неабдымнымі клункамі, напакаванымі цаглінамі хлеба, ці з накрытымі чыстай анучай кашамі, з якіх раздаецца папіскванне куранят, тыя дзядзькі ў брудных ватоўках здаваліся ёй больш спагадлівымі, чым яе выглянцаваныя наменклатурныя калегі. І ўсё ішло гладка, пакуль які-небудзь “белы каўнерык” не праціскваўся ў аўтобус.

Быў час, калі яна размяркоўвала ўпадабаныя ёю думкаформы па днях тыдня. Так, у панядзелак па дарозе на працу казала сабе, што людзі, па сутнасці, добрыя і спагадлівыя; у аўторак — што ёй увогуле пляваць і яна не абавязана нікому падабацца; у сераду вызначала, што страх — эмоцыя неканструктыўная: а раптам нічога не здарыцца — тады, выходзіць, дарэмна баялася; у чацвер канстатавала, што ёй надакучыла баяцца — і ўсё тут; у пятніцу высвятляла, што чым карацей і афарыстычней думкаформа, тым лепш яна ўздзейнічае. Вось гэтая фраза: “ніхто мне не суддзя” — дазволіла, абапіраючыся на яе, бы на мыліцу, у суботу патаўхацца на базары і зрабіць неабходныя пакупкі. Думка яе ўвесь час блукала ў пошуках ідэальнага афарызма-ключа, які падыдзе да “замка” , раз і назаўсёды адчыніць падвалы падсвядомасці, але трапляліся нейкія аднаразовыя адмычкі. Неяк яна стаяла, страшна напружаная, на аўтобусным прыпынку, механічна чытала прыклееныя да слупа аб’явы, і раптам на вочы трапілася: “Прадаецца каўказец, кабель” , — божачкі, ці ж можна усур’ёз успрымаць людзей, што пішуць падобныя тэксты, не ўлоўліваючы падтэкстаў? У аўтобусе яна нават развесялілася, спрабуючы ўявіць сабе аўтара аб’явы, пэўна, гаспадара двухпавярховага цаглянага катэджа з безгустоўнымі вежкамі, аматара пакалупацца запалкай у зубах пасля чарговай оргіі стрававання. Шкада толькі, што “адмычкі” былі недаўгавечныя: назаўтра даводзілася шукаць новыя формулы.