Адам Глёбус - Смерць — мужчына

Вось такi ўспамiн сястры Фелiкса Эдмундавiча гаворыць нам пра сумленнасць нашага земляка, першага чэкiста, жалезнага Фелiкса..."

"Памаўчыце!" — Расцiслаў Васiльевiч спынiў несвядомую плынь чорнага гумару. "Не зразумеў. Я на працы. Я — экскурсавод. Вы замовiлi экскурсiю..." — "Прашу вас памаўчаць!" — "Не магу. Вы заплацiлi". — "Вашыя аповеды пра Дзяржынскага абразлiвыя!" — "Я адзiн з лепшых экскурсаводаў у Мiнску. Камiсiя прызнала..." Ракiцкi прымянiў забаронены прыём: "Вы здзекуецеся не толькi з нас, але i з Фелiкса Эдмундавiча. Тое, што вы расказалi, — антысаветчына. Калi вы не змоўкнеце, я буду змушаны напiсаць скаргу ў Бюро падарожжаў". Экскурсавод здаўся: "Добра, памаўчу. Толькi як усе будуць згодныя". — "Усе згодныя, каб спынiць экскурсiю?" — прабразгаў дынамiк. "Усе, усе..." — вяла азвалiся рэстаўратары.

Каб падвесцi тлустую чырвоную рысу пад Расцiслававай савецкасцю, трэба сказаць, што ў ягонай майстэрнi на пачэсным месцы, па-над сталамi, на якiх раскладзены старажытныя беларускiя абразы, вiсiць партрэт Фелiкса Эдмундавiча Дзяржынскага, напiсаны тэмпераю. Партрэт зроблены тэмпераментна i нагадвае апошнiя эцюды Эль Грэка. Толькi той працаваў алейнымi фарбамi i ў халодных перлавых тонах, а Ракiцкi зрабiў у цёплых, гарачых, вогненных — полымя рэвалюцыi. Але сабор Пятра i Паўла Эль Грэка распiсваў бы, пэўна, тэмпераю, i "Страшны суд" быў бы вогненны, але гэта толькi гiпатэтычная рэтраспекцыя — о, каб жа ж, дык.

Расцiслаў жыве адзiн i зрэдку, калi ўстановы грамадскага харчавання надакучаюць, ён звяртаецца ў сваёй творчасцi да кулiнарыi — мастацтва ўсiх мастацтваў. Гатуе Ракiцкi добра — калi з iм працаваў у саборы, дык пераконваўся ў гэтым шмат разоў.

"Мне захацелася пражанага мяса, — расказваў Расцiслаў Васiльевiч. — Я пайшоў на Камароўскi кiрмаш i ўзяў кiлаграм свежыны. Пераплацiў , але ж адна мякаць без костак i сала. Я пражыў яе ў шкляной рандэлi з бульбаю, цыбуляй, морквай, чорным перцам i лаўровым лiстом. Ты не ўяўляеш, як прыгожа глядзеўся той нацюрморт на маленькiм агнi. А водар якi! Увесь iнтэрнат заглядаў на кухню i любаваўся сакаўною свежанiнаю, што калiхавала ў шкляной рандэлi. Нават Мулявiн заходзiў, я, дарэчы, нi разу не бачыў, каб ён нешта гатаваў, акрамя яечнi на сале. Гадзiну я любаваўся сваiм творам. I калi мяса згатавалася, я пагасiў полымя, узяў рандэлю за тоўстыя вушкi i... Бог мой! Рандэля так напалiлася, што я не змог яе ўтрымаць i ўпусцiў на падлогу. Выбух. Феерверк са шкла, мяса, бульбы, морквы... Я ледзь не заплакаў".

А галоўнае, калi глядзiш на Расцiслава Васiльевiча, — узнiкае радасць. Радуешся i сам не ведаеш — чаму. Падобная радасць з'яўляецца, калi глядзiш, як у алюмiнiевай конаўцы гарыць спiрт.

ЗАЧАРОЎВАЕ...

* * *

Зачароўваюць хутказменлiвыя аблокi на густа-блакiтным шаўковым небе, асаблiва апошнiмi цёплымi вераснёўскiмi днямi.

* * *

Паркавы вадаспад спачатку клiча... Падыходзiш, глядзiш на заслону з тонкiх струменяў, на лёгкiя пухкiя шапкi шуму, на вiрлiвыя пераплаўленнi чорнае глыбiнi... Вадаспады зачароўваюць.

* * *

Люстэркi, пастаўленыя адно насупраць аднаго, зачароўваюць; яшчэ больш зачароўвае невялiкi пакой, сцены, столь i падлога якога абшыты люстэркамi. Адна, хай i вельмi вялiкая люстраная сцяна, нiколi не зачаруе.

* * *

Восеньскiм ранкам, калi я хадзiў у дзiцячы сад, нашую групу вадзiлi на прагулянкi ў парк. Мы збiралi ў кiшэнi i шапкi жалуды, а кляновыя "носiкi" падкiдалi ў кастрычнiцкую сiнечу. "Носiкi", мы iх называлi верталётамi, круцячыся, апускалiся долу. А мы iх падкiдалi зноў - хто вышэй? Мяне i цяпер зачароўвае палёт кляновага верталёцiка.

ЛЁГКА ЗАПОМНІЦЬ...

* * *

Лёгка запамiнаюцца прозвiшчы старшакласнiкаў i старшакурснiкаў. Спытаюць: з кiм ты вучыўся? I пачынаеш называць спачатку старэйшых, потым аднагодкаў i амаль нiколi не называеш малодшых.

ПОМНЮ З ДЗЯЦІНСТВА...

* * *

Добра помню з дзяцiнства будынiну гарадскога халадзiльнiка - доўгiя высозныя сцены без вокнаў i вялiзарныя плямiны цвiлi на iх.

* * *

Мамiна мацi, баба Ядзя, каляндарным лiстком падпальвала ў печы.

* * *

Бацькава мацi, баба Броня, казала, каб не даваў руку старым людзям, калi яны збiраюцца памiраць. Тлумачыла тым, што чортава сiла не дае лёгкай смерцi, а праз руку можна гэтую сiлу перадаць iншаму чалавеку, што жанчыне лягчэй перадаваць хлопцу, а мужчыну лягчэй, калi руку падасць дзяўчына. Баба Броня, калi расказвала, сядзела на ложку, а я тым часам, седзячы за сталом, маляваў чырвоныя дзверы дзедавай хаты. Прайшло, можа, хвiлiн пяць, я i забыўся пра бабiны словы. А яна раптам на ўсю хату: "Прасiць будуць, а ты не давай рукi!".