Іван Шамякін - Пошукі прытулку

Доўгае маўчанне.

— Чуеш, Іван, сын Піліпаў?

— Чую. Чую. Ну то ж, паспрабуй судзіцца з Прытокам. Некаторыя судзіліся...

— I што?

— Выйшлі з суда апляваныя.

— Я не выйду так...

— Выйдзеш як міленькі. A калі i выйграеш працэс, радасці не нажывеш.

— Пагражаеш?

— Папярэджваю.

— A ў мяне прыстаўка, i размова наша запісваецца.

— Вунь ты як? З прыёмам мафіі.

— Ды не, з крымінальным вышукам. Каб вывесці сапраўдных мафіёзі на чыстую ваду.

— Давай! Давай! — Прытока зларадна рагатнуў. Размову слухаў увесь «савет у Філях», як Адам называў сваіх: жонку, сына, дачку, зяця, унукаў. Ухвалілі:

— Добра ты яго напалохаў.

— Няхай не спіць, злодзей.

— Думаеце, я проста палохаў? Я ўжо напісаў заяву ў суд. Во! — узяў са століка папку.

Заяву чыталі моўчкі, але ўсе разам — галава да галавы.

Першай «налажыла рэзалюцыю» Галіна Пракопаўна:

— Не трэба!

— Чаму не трэба?

— Не трэба нам яго брудныя грошы.

— Грошы не пахнуць.

— Ты можаш нешта адеудзіць. А ён цябе пасля са свету зжыве.

— Кілера нойме.

— Усяго мы баімся. Таму i працвітаюць прытокі. Дыскусія не была такой доўгай, як пры вырашэнні ісці яму вартаўніком ці не ісці. Тады галасы падзяліліся. Цяпер жа было аднагалоссе:

— Не судзіся, тата. Не прыніжай сябе. Будзь ён пракляты са сваімі мільёнамі!

— Паслухайся дзяцей, Адась.

— Змовіліся вы ці што?

— Як мы маглі змовіцца, не ведаючы, што ты надумаў. Судзяцца яны, багачы, вырываючы, як шакалы, кавалкі адзін у аднаго. Нам сабачы кавалак не трэба! Пражывём!

Адам Фадзеевіч слухаў, здавалася, незадаволена, а потым раптам весела засмяяўся.

— Дзівакі вы, мае родныя: ад мільёна зялёных адмаўляецеся! Сямейную фірму арганізавалі б.

— Не трэба нам фірмы, у нас ёсць больш надзейны калектыў — сям'я. Аснова грамадства, — глыбакадумна сказала Насця.

— Ну, ты лётаеш у аблоках. А ты, зяцёк?

— Я на гэты раз з тымі, хто бліжэй да філосафаў. У ix — уся мудрасць часу.

— Хопіць, філосафы, байкі баяць. Давайце на стол накрываць. Зробім свята. A хіба не свята? — маці адчувала сябе пераможцай.

— A выпіць дасі?

— А табе можна?

— Урачэбнай забароны не было.

— У такім разе вып'еш. Вішнёвай настойкі. Дамо бацьку?

— Дамо! — хорам адказалі i малыя, i дарослыя. Усім стала весела. Як на свята.

Адам Фадзеевіч глядзеў на дзяцей i смяяўся разам з імі, бо ганарыўся імі. Ганарыўся тым, што аднадушна яны адмовіліся ад перспектывы адсудзіць... мільён не мільён, а нейкую суму пэўна.

Такія дзеці — яго бацькоўскае шчасце!

Дзве «Волгі» імчалі па вузкай шашы, што разразала густы лес. У святле фар гонкія сосны выглядалі фантастычна-казачнымі: густабронзавыя ствалы, серабрыстая, як запарошаная інеем, ігліца галін у недасягальнай вышыні. А там, куды фары не закідвалі снапы святла, вісела цяжкае чорнае пакрывала жнівеньскай ночы. Зоркі можна было ўбачыць, глянуўшы ўбок, у вузкія прагаліны паміж дрэвамі. Пад імі ўнізе, вырываючыся з святла, цемра застывала, бы смала. I здавалася, што ўвесь белы свет счарнеў, скамянеў i назаўсёды пазбавіўся святла i жыцця. У такім суседстве святла i цемры было штосьці іррэальнае, фантастычнае. Гэта i ўзбуджала, i страшыла, i як бы адрывала ад зямнога жыцця.

Такое адчуванне было ў Вікенція Паўлавіча не ўпершыню пры начной яздзе. Але раней гэтае незвычайнае адчуванне забаўляла — якія толькі хімеры не ўявяцца! — i весяліла. Сёння ж чарната на небе i на зямлі бадай палохала. Ён пасміхнуўся з гэтага свайго пачуцця, але далека не так па-дзіцячаму весела i бяздумна, як раней: i ў святле, i ў цемры жыццё ідзе, i яно ў сорак пяць яшчэ даволі светлае, не гледзячы на тое, што навокал шмат што валіцца i рушыцца. Цяпер жа ён ехаў з пачуццём трывогі... За што? За паслязаўтрашні дзень? Ці за вынік свайго жыцця — філасофскі роздум усіх мудрых? Але ж яму рана падводзіць вынікі жыцця. Вельмі рана. Ён можа падвесці вынікі кампаніі — выбарчай. Ды i гэта рана. Вынікі падвядуць без яго паслязаўтра.

Пасля сённяшніх сустрэч, ажно трох за дзень, яму можна асабліва не трывожыцца. Адчуваць сябе пераможцам? О, не! Ён не такі дурань. Ад таго, відаць, i трывожыцца, i ў філасофскую чарнату акунаецца, што дагэтуль не можа зразумець нечаканы ход свайго галоўнага суперніка на выбарах губернатара. О, гэта зубр, перад якім ён, Вікенцій, адчуваў сябе маладым аленем. Былы першы сакратар абкама партыі Пятро Пятровіч Мудроны. Ад но прозвішча чаго варта! Пяць гадоў маўчаў. Вынырнуў. Быў губернатарам i зноў хоча стаць ім. Не дурань. Выбраў момант, калі ў людзей настальгія па тым недалёкім часе, які называлі сацыялістычным, дасягнула свайго апагея.