Іван Шамякін - Пошукі прытулку

— Няўжо ўсемагутны Прытока не можа выкупіць тваё пасведчанне?

— Хочаце шчыра? Дык я вам скажу. А мне i не хочацца мець ix.

— Чаму?

— Я не хачу ездзіць у Германію. Спачатку цікава было, а потым я звяў, памятаю, як нас патрэслі пшэкі. Во гады! Пісталет каля вуха трымалі.

I Вадзім расказаў пра бізнес, якім бацька займаецца дагэтуль, але ўжо без сына. Яны ехалі ўтрох (i бацькаў шафёр) цягніком у Германію, добра схаваўшы долары.

Куплялі там патрыманыя машыны. I прыганялі ажно шэсць штук. Навар быў — дай Бог. Цяпер бацька ездзіць з Андрэем, нікога трэцяга браць не хоча, не давярае, таму i злосны на яго, Вадзіма, што ён «прапіў» правы свае.

— Во табе тэзіс, Валя, як нарошчваецца капітал. I як мяняецца псіхалогія ў людзей.

— A другі тэзіс — мой лес: з міністраў — у вартаўнікі, сцерагчы капітал, — сказаў Стрыжэўскі.

— Вас гэта моцна прыніжае, што вы на такой службе?

— Не, не прыніжае. Я зарабляю на хлеб.

Сказаў няпраўду: пачуццё прыніжэння астыла, але часам узгараецца, як з вугольчыка агонь.

Прыехала кампанія: тры хлопцы, тры дзяўчыны, Валі сярод ix не было. I дзяўчаты гэтыя, як кажуць, «пазнаваліся па паходцы»: тыя, што зарабляюць на жыццё сваім целам. Ад ix убрання, парфумы несла вульгарнасцю.

Стрыжэўскі разгубіўся: уявіў, якая вакханалія можа распачацца ў гэтым чысценькім яшчэ катэджы. Чысціню i парадак там, пасля ад'езду дзяцей, наводзіла сама гаспадыня Яўгенія Васільеўна. Гэтая высокая, з выгляду нязграбная жанчына ў працы паказала сябе надзвычай увішнай. Адаму ажно захацелася памагчы ёй. I памог. Так што, да парадку ў кухні, у сталоўцы, на тэрасе i ён прыклаў рукі; таму i сваёй працы было шкада. З'явілася думка: не пусціць такую падазроную кампанію. Але як ён не пусціць? Сын гаспадара — сам гаспадар. У яго ключ ад катэджа, а яму, вартаўніку, ключа не даверылі: ён — вартаўнік. I Стрыжэўскі чартыхнуўся: «Ды пайшлі вы! I старыя, i маладыя! Рабіце што хочаце!»

I маладыя рабілі што хацелі. Святло запал i лі амаль ва ўсіх пакоях першага i другога паверхаў. На ўсю ваколіцу грымела музыка — тая музыка, якую ён, стары кансерватар, ненавідзеў гэтак жа, як многае іншае, што падкідвалася праз акіян вось такім вадзімам, такім учарашнім школьнікам, якія пісалі сачыненні пра высокія матэрыі, класічных герояў, пра свае жыццёвыя мары. I вось ix мара...

Горка i брыдка было старому чалавеку. Плакаць хацелася. Пасадзіў сябе ў будку i чытаў «Тры сястры» Чэхава. Раней глядзеў у тэатры i асаблівага захаплення не меў, а тут папрасіў жонку прывезці што-небудзь пачытаць. Галіна прывезла том п'ес, бо лічыла «Чайку», «Тры сястры», «Вішнёвы сад» вяршыняй сусветнай драматургіі: Шэкспір, Мальер, нават Талстой — значна ніжэй; настаўніца не даказвала гэта вучням, але сваіх дзяцей, мужа, блізкіх пераканала.

— Сядзі, Адась, пад соснамі i чытай Чэхава. Смутак ix, сясцёр, i смутак мой зліваюцца, мне робіцца лягчэй.

Адам разгарнуў том i прачытаў словы Вяршыніна: «Через двести, триста лет жизнь на земле будет невообразимо прекрасной, изумительной».

«О Божа! Стала жыццё хоць трохі лягчэйшым праз сто гадоў? Ад гэтай лірыкі? А праз дзвесце? Што будзе праз дзвесце? Паляцім на Марс? Можа, i паляцім. Але ці стане чалавеку лягчэй жыць? Ці знікнуць боль i смутак? Войны, голад?»

Каб не гэтая дурная музыка, што аглушыла лес, пасёлак, з Чэхавым ён забыўся б на ўвесь бардак, які робіцца навокал i ўвогуле ў свеце. Вось яно — «изумительное» жыццё!

Вадзім званіў удзень з горада, прасіў напусціць у басейн вады. Вада была там, нагрэлася ад ліпеньскай спёкі, ён сам «умацоўваў нервы» — акунаўся раніцой.

Ведаў, што пасля музыкі i каньяку палезуць купацца.

Выглядваў у акенца. Убачыў: пайшлі ўсе разам. Купацца, безумоўна, будуць разам, церціся адно аб аднаго ў невялікім басейне, як карпы ў магазінным карыце.

«Няхай робяць што хочуць, мяне не датычыць».

Паглыбіўся ў чытанне, узрадаваны, што наступіла вязкая, што мёд, вячэрняя цішыня.

Але не вытрымаў.

«Трэба глянуць. Каб падагравальнік не ўключылі. Спаляць. Чужое дабро, а шкада».

Але не пайшоў праз дзверы памяшкання, дзе размяшчаўся басейн. Пайшоў праз гараж. Ад гаража ключ Прытока чамусьці даверыў.

З гаража дзверы вялі ў вузкі накой, які гаспадар, калі паказваў свае збудаванні, назваў чамусьці «сакрэтным». Хоць што ў ім сакрэтнага? Тут стаялі нізенькі столік i два старыя крэслы.

З «сакрэтнага» — ход у сауну, у парыльню з трохпрыступкавым «лежаком» з габляваных бярозавых дошак. Можаш — лезь на самы верх, не можаш — грэйся ўнізе.