Іван Шамякін - Пошукі прытулку

— Вытры мне спіну, Адам, чалавек першы.

У звычайнай лазні чаму не выцерці нават чужому. А тут... Што гэта — чарговы прыём прыніжэння? Завагаўся.

— Добра натры. Каб гарэла.

— Спаць не будзеш.

— Буду. Слухай, даўно хацеў сказаць: на людзях звяртайся да мяне на «вы». Госці мае не зразумелі, прыйшлоея тлумачыць. Смяяліся, як мы памяняліся ролямі.

— «Вы» дык «вы», мой дабрадзею. Давайце ручнік. Цёр — як толькі скуру не здзёр. Пад лёгкім жа «парам» быў. I пар гэты гаспадар пачуў.

— Адам Фадзеевіч, прабач, але я мушу... Яшчэ раз пачую такі дух ад цябе — размова ў нас будзе кароткая.

— У Самарына быў — ён чарку наліў, — i вылаяў сябе: «Перад кім я апраўдваюся?»

— У Самарына ці ў Куйбышава — не мае значэння. Ты на службе. Па начах не спіце! Можаце ўдзень адсыпацца...

Цэлы вечар пляваўся, што цёр нахабніку-злодзею задніцу.

«Яшчэ адно такое ўніжэнне — i будзь здароў, Іван Піліпаў. Згары ты разам ca сваім палацам!»

Раніцою, калі Прытока паехаў (тэлефон у будцы быў паралельны, але падключаны так, што ён размовы з палаца не чуў: адключаўся апарат у будцы, а яго, трэба думаць, слухалі), пазваніў Галіне:

— Хлеба мне прывязі.

— Што? Не корміць карміцель-паіцель? — нявесела засмяялася жонка.

— Таўсцею вельмі ад ix ежы.

— Дык, каб не таўсцеў, да хлеба трэба яшчэ нешта?

— Трэба.

— Так бы i казаў ад разу.

Прытока паехаў за мяжу, i ў той жа дзень пад вечар з'явіўся яго сын Вадзім з дзяўчынай. Пазнаёміў:

— Мая нявеста Валя. Праўда, я маю густ?

Валя зачырванелася, шчыра засаромелася.

— Калі ласка, Вадзім.

— А я не цябе хвалю. Я сябе хвалю, што з тысяч дзяўчат, якія шлындаюць па Мінску, выбраў цябе. Ганарыся!

Адаму Фадзеевічу дзяўчына спадабалася. Не з тых, што шлындаюць, як сказаў шматвопытны жаніх. Ён паважаў маладых людзей, не сапсаваных яшчэ амерыканскімі фільмамі — такімі, што вусцішна ix глядзець з уласнай жонкай.

Валя запрасіла вартаўніка на вячэру. Можа, таму, што адрэкамендоўваючы яе, Вадзім сказаў:

— Адам Фадзеевіч, былы міністр. Цяпер пенсіянер, адпаведна свайму званню знайшоў службу.

— Мяне знайшлі. Твой бацька. У мінулым — намеснік мой.

Вадзім сказаў нявесце:

— Вучы сацыялогію на асобах пераходнага часу. Валя — аспірантка i піша дысертацыю па сацыялогіі. Як яе называеш? «Асоба ў перыяд пераходнай эканомікі». Так?

— Інтэлігенцыя ў гэты перыяд, у пераходны.

— Сур'ёзная тэма.

I ўжо за сталом Стрыжэўскі спытаў:

— I як вы ацэньваеце яе — інтэлігенцыю?

— Па-рознаму. A хіба яна не розная? Навуковая, мастацкая i тая, што пайшла ў камерцыю. Мяне цікавіць апошняя. Матывы разрыву з былымі прафесіямі. I куды яна ідзе?

— У капіталізм.

— Не так проста. Калі прыняць такі тэзіс, тады няма чаго даказваць, няма чаго вывучаць. Я капаю глыбей. Як яна разлагаецца.

З галавой дзяўчына. Але чамусьці спрачацца з ёй не хацелася, можа, баяўся, што аспірантка загоніць яго ў кут.

Прапанавалі каньяк. Стрыжэўскі адмовіўся. Ці не дзейнічала папярэджанне старога Пратокі? Не! Пляваў ён на яго папярэджанне. Аднак сказаў:

— Мне вартаваць.

— Іван Піліпавіч баіцца, што ўкрадуць катэдж?

— Не катэдж, а нас з табой. А раней — Раю з дзецьмі. Палезе які дурань — напалохае.

— I вы цэлую ноч не спіце?

— Сплю. Але чуйна. У мяне ж ёсць памочнік — Бокс. Загаўкае — я на нагах.

— I што вы рабілі б, каб хто палез?

— У мяне ёсць стрэльба, я паляўнічы... зараджаная соллю.

— Чым?

— Вось ёю, — паказаў на сальніцу, — толькі буйнейшай. Некалі ў юнацтве я пакаштаваў солі, прабачце, мяккім месцам... за яблыкамі лез да суседа. Да гэтага часу помню. Успомню — баліць.

Валянціна i Вадзім зарагаталі.

Не спадабалася Стрыжэўскаму, што дзяўчына засталася начаваць. Але разважыў: a ці шмат цяперашніх нявест захоўваюць цнатлівасць да шлюбу? Вадзіму i Валі не па семнаццаць, год ужо сустракаюцца. Ён у якія часы — у патрыярхальныя! — у райцэнтры спакусіў Галіну да таго, як пажаніліся.

Ляжаў у будцы пасля добрай вячэры з дарагім віном (віна выпіў), i ў яго з'явіліся эратычныя пачуцці — ад успамінаў пра маладосць, пра блізкасць з жонкай, ад уяўлення, чым займаюцца побач у катэджы Вадзім i Валя. З гумарам падумаў: «Ёсць яшчэ порах, дзед. А што за дзіва! Шэсцьдзесят пяты год. Жэняцца ў семдзесят пяць, у восемдзесят нават. На ўсходзе, дзе ёсць магчымасць ажаніцца з маладой, дзяцей робяць. Гарманальная сфера не так хутка старэе».

Але хутка думкі ад саромнага пераключыліся на сур'ёзнае. Выпіўшы каньяку, Вадзім выдаў яшчэ адзін бацькаў бізнес. Пачалося з яго вадзіцельскіх правоў. Не без хітрасці Стрыжэўскі спытаў: