Іван Шамякін - Пошукі прытулку

Чаго захацеў. Якой увагі. Гэта табе не прафсаюз! Хочаш зарплату, якую мае цяперашні загадчык аддзела, — не так многа нашых родненькіх з балярынамі, сядзі ў сваім боксе разам з Боксам. Бяздарнае імя дал i добраму сабаку. Скажы дзякуй, што цябе не прывязваюць на ланцуг. Бокса — на дзень, цябе — на ноч каля плота ад лесу. Прыйдзе час — прывяжуць. Няхай «новыя» набяруць сілу i возьмуць уладу. Яны пакажуць нам дэмакратыю — у вачах пацямнее.

Бліснула над галавой, не праракатаў — ляснуў гром каротка i моцна, ажно па вушах ударыла. Упалі буйныя кроплі дажджу.

— Хавайся, Адась, ад прыроднай стыхіі. Ад сацыяльнай не схаваешся. Яна ўжо цябе паставіла на калені, сагнула.

Калі Стрыжэўскі заетупіў на варту, на дачы жыла дачка Прытокі з двума дзецьмі, хлопчыкам i дзяўчынкай, а на ноч прыязджаў сам гаспадар — часам адзін, іншы раз з жонкай. Гаспадар асаблівых інструкцый не даваў, асаблівай пільнасці не патрабаваў: спіш у сваёй будцы — cni. А потым сам некуды мусіў ехаць — рабіць бізнес. Тады сказаў вартаўніку:

— Галоўны твой аб'ект на гэтыя тры ночы — дзеці. За ix адказваеш галавой.

Баяўся багаты нападу. Адам хацеў сказаць: «Дзяцей сцерагчы я не наймаўся». Але стрымаўся: дзеці ёсць дзеці, ix заўсёды i ўсюды трэба сцерагчы, сваіх i чужых.

З Раісай жыццё было шыкоўнае: яна вартаўніка карміла тым, што ела сама i дзеці, а гэты харч, які ён еў у тыя даўнія часы, калі займаў пост, роўны міністру, з'яўляўся хіба на святочным яго стале. Не жыццё — маліна. Галіна спытала неяк па тэлефоне:

— Можа, табе ежы прывезці?

— Ды ты што! Мяне тут закормліваюць заморскімі прысмакамі. Жыву, як кот!

Раіса паехала купацца ў Міжземным моры. I на другі дзень гаспадар не прывёз яму нават хлеба. I на вячэру не запрасіў. Увогуле паводзіў сябе васалам. З машыны не вылез адчыніць вароты, сігналіў сярдзіта: адчыняй! Адам не адразу нават здагадаўся, што гэта ён; ці мала ў пасёлку машын! Па тры ў некаторых. Дзіўна, што ў Прытокі толькі дзве — «аўдзі» i «форд», мікрааўтобус; ездзіў Іван Піліпавіч на «аўдзі», сыну Вадзіму машыну не давяраў ні малую, ні вялікую. Стараста пасёлка Самарын Васіль сказаў па сакрэце, што ў Вадзіма, у п'янага, ДАІ забрала правы. Бацька пэўна вырашыў не выкупляць ix дзеля сынавай бяспекі. Разумна.

Дачка паехала, i бацька абвясціў, што едзе за мяжу.

— Адпачываць, Іван Піліпавіч?

— Які адпачынак. Рабіць справу. Я не адпачываў ужо гадоў восем, забыўся, што гэта такое — адпачынак. У гэтым сакрэт усяго, што я нажыў, чаму зайздросцяць людзі. Зайздросціш?

— Павер, што не. Няма ў мяне тваёй жылкі. I добра, што няма. Спакайней жыць. А так пагнаўся б за табой i, не дагнаўшы, спляжыўся б... Надарваў бы сэрца.

Прытока засмяяўся.

— Цяпер ты разумееш, як ён рос, капіталізм, які Маркс i Ленін хацелі знішчыць. Тонкая кішка. Прыватнаўласніцкія гены самыя жывучыя. I множацца яны па меры росту ўласнасці.

— Ісус выступаў супраць уласнасці. Помніш у Новым Запавеце? Ад Мацвея ці ад Лукі...

— Гэта толькі пацвярджае маю думку. Калі i вучэнне Хрыста за дзве тысячы гадоў не перарабіла прыроду чалавека...

Між іншым, гэта была, бадай, апошняя палітычная спрэчка. Больш Прытока не лічыў патрэбным спрачацца з вартаўніком — батраком сваім...

— Кал i я сігналю, адчыняй вароты.

«Які пан», — падумаў, a ўголас адказаў:

— Слухаюся, Іван Піліпавіч.

I пасля такога лакейскага адказу сам на сябе плюнуў: «Адам! Не прыніжайся!»

Толькі паставіўшы машыну ў гараж i ідучы ў дом, Прытока павітаўся ca сваім былым начальнікам: падаў руку, але не ўсю далонь, з поціскам, як звычайна вітаюцца людзі, a толькі два пальцы, бо на мезенцы віселі ключы ад машыны. Ведаў Адам Фадзеевіч гэтую хамскую манеру: быў у ix адзін намеснік старшыні, які так вітаўся з падначаленымі. Гэта ўсіх абурала. I ён нядоўга кіраваў; з'яднаўшыся, i ніжэйшыя могуць зваліць «высокага». Пры той, партыйнай дэмакратыі. Прытоку не зваліш, бо i аб'яднацца няма з кім.

Харчу Прытока зноў не прывёз, хоць вартаўнік прасіў прывезці хлеб, грошы прапаноўваў, ад чаго багач грэбліва скрывіўся. Але, будзе такі туз купляць хлеб для вартаўніка!

Прыйшлося ісці да суседа — старасты пасёлка —г пазычаць хлеб. Той пачаставаў, даўно запрашаў, ды Адам Фадзеевіч адмаўляўся, хоць пасля папракаў сябе: выходзіць, баіцца гаспадара. Ганьба!

На гэты раз выпіў — на злосць гаспадару. I позна ўвечары сутыкнуўся з Прытокам: пайшоў у лазню набраць вады, а туз стаяў голы, выціраўся ручніком, толькі што пакупаўся ў басейне ў непадагрэтай вадзе.