Іван Шамякін - Пошукі прытулку

Не адразу чамусьці падумаў, што калі Андрэй патэлефануе дзядзьку Ціхану i даведаецца, што бацька не даехаў да Гомеля, то можа ўзняць вялікі вэрхал. Такая ў яго праца — шукаць людзей. А тут знік бацька. Куды? Можа падняць усе следчыя органы рэспублікі. Весела падумаў: узніме ўсіх, а пра Марыну не згадае. Хіба Тамары пазвоніць. Але дачцэ Марына пра госця, здаецца, не пісала. Пазваніў Ціхану, папрасіў патэлефанаваць Андрэю:

— Не палохай толькі, што я ў прымакі пайшоў, абразіцца сын.

Андрэй прыехаў у наступную нядзелю на сваёй «вольве».

Марына як бы трохі спалохалася, разглядаючы Ігнатавага сына. Але ён звяртаўся да яе вельмі карэктна, бадай ласкава, падзякаваў, што яна прытуліла ўцекача.

— Я падумаў ужо, бацька, што ты ў Германію падаўся. Ды не, не тыя погляды, немцаў ты не любіш. Ну, а пра Амерыку i гаварыць няма чаго: сусветнага жандара ты ненавідзіш.

Адзін на адзін спытаў у бацькі:

— Ты што, у прымакі падаўся?

— Не гарадзі глупства. Не ў мае гады.

— Бывае i ў твае гады. Як кажуць, серабро ў скроні...

— Ты думаеш, у такія гады жанчына трэба? Душа яе. Адпачыць... у мінулым. Мне спакойна тут.

— Во гэта мне i страшна — што душа. Маму забудзеш, памяць яе. Калі на магіле быў?

— А ты, сын, калі быў?

Андрэй пачырванеў: бацька ездзіў на магілу часта, на аўтобусе, а ён, сын, на ўласнай машыне не знаходзіў часу заглянуць.

Сын прывёз пенсію.

— Светка імянінніца, дай ёй на падарунак.

Аддаў палавіну сумы.

— А ты?

— Мяне накормяць.

Андрэй уздыхнуў:

— Глядзі ж, бацька.

— Куды мне глядзець? Я ўсё жыццё азіраўся. Галавой круціў.

— Не вельмі ты азіраўся. Першы ў атаку ішоў.

— Здаралася, што ішоў. Але калі гэта было! Цяпер — які з мяне воін?

Марына пакрыўдзілася, што Андрэй не застаўся на абед.

— Мне трэба яшчэ ў Светлагорск. Справы, ліха на ix...

— I ў нядзелю — справы?

— У нядзелю крамолы больш. П'юць больш. Выпіў шклянку малака ды пачакаў, пакуль гаспадыня сабрала гасцінцы: вялікі кошык яек, масла, вішань — сваім унукам, меншы — Ігнатавай унучцы Свеце.

Андрэй быў вясёлы. Пажартаваў:

— Пажэніцеся — на вяселле запрасіце.

— Мы ўжо жаніліся. А цяпер позна, — без усмешкі, амаль змрочна сказала Марына, збянтэжыўшы следчага. Андрэй, развітваючыся, пацалаваў старой руку.

— За працу вашу.

— Хіба за працу. Ігнат пасміхнуўся:

— Ты як гжэчны поляк.

Бацьку Андрэй паціснуў руку, пажартаваў:

— Не ўцякай нікуды больш. Не давай мне лішняга клопату.

Абедалі ўдваіх. Марына ела з апетытам i многа гаварыла. Ігнат маўчаў. Ён ніколі не прымаў рашэнняў з • наскоку, не падумаўшы добра. А тут раптам сказаў:

— А можа, нам i праўда запісацца?

— Куды запісацца? — зрабіла выгляд Марына, што не зразумела.

— Шлюб наш аднавіць...

Марына ўсміхнулася, паўтарыла дзіцячую дражнілку:

— Жаніх i нявеста наеліся цеста. Куры засмяюцца. I сяло рагатаць будзе. У царкву ж трэба ісці. Вярнулася старое. Ты да Бога вярнуўся? A калі вярнуўся, то не грашы. Двойчы аднае i тае ж рукі не прасі. Нельга.

Хацеў спытаць, у якіх святцах гэта запісана, але змаўчаў: самому здалося святатацтвам гаварыць на такую тэму.

Пасля гэтай размовы Марына як бы аддалілася ад яго. Не, знешне нічога не змянілася, але як бы вырас невялікі парожак паміж імі. Не адчужанасці, а нейкай не' сялянскай — інтэлігенцкай далікатнасці. Знікала першапачатковая сваяцкая блізкасць. Усталёўваліся адносіны гасціннай гаспадыні з добрым, чулым, інтэлігентным кватарантам. Марына нават стала рэдка клікаць «Ігнась», а больш — «Ігнат Андрэевіч». У яго ажно страх з'явіўся: не перайшла б на «вы»!

I так падумаў: «А ці не час падзякаваць Марыне за два тыдні гасціннасці i — ногі на плечы». Не хацелася. У горад не хацелася. Ды i ў цікавую працу ўлез: пазнаёміўся з дырэктарам сельгасфірмы, у якую пераўтварыўся калгас, — Кузьмом Гайкам, чалавекам сярэдніх гадоў, былым старшынёй райвыканкама. Хітры гаспадар адразу сцяміў, што са старога вучонага-аграрніка можна яшчэ нешта выцягнуць; ён не толькі палявод, але i эканаміст. A эканоміку трэба перабудоўваць: рынак вымушае, да яго нялёгка прыладжвацца нават такім зубрам, як Гайка. Сядзелі вечарамі, абмяркоўвалі спрэчныя праблемы. A ўдзень Ігнат Андрэевіч складаў праграму развіцця гаспадаркі. Праўда, ён хутка астыў да гэтай працы: для эканамічнай часткі яму давалі пустыя другарадныя бухгалтарскія паперы, як здзекаваліся. Ён паскардзіўся Марыне. Яна ўзлавалася:

— Не лезь, куды не просяць!

— Дык папрасілі ж. Сам Кузьма Гайка.