Іван Шамякін - Пошукі прытулку

— Тамара малая была вялікая выдумшчыца.

— Не любіць яна мяне.

— Ну што ты!

— Hi разу не праведала. Дачка родная. Крыўдна.

Марына ўздыхнула.

— А ёй, думаеш, не крыўдна было?

— Я разумею.

— Ты ж мудры чалавек.

— Я не наракаю на яе.

— Я так не магу: каб на ўсё жыццё крыўда. Сэрца счарнее.

— А знаеш, я вып'ю тваёй чарадзейнай настойкі. Можа, памаладзею. За цябе. Будзь здаровая. Жыві на

радасць унукам.

Выпіў чарку бурштынавай гарэлкі, настоенай на абляпісе. Спытаў зноў, на гэты раз бадай сарамліва:

— Дык дазваляеш пажыць у цябе дзянёк-другі?

— Ды жыві колькі хочаш, Ігнась. Чужыя жылі. Геолагі. I ў нас нафту шукалі, па гэты бок Дняпра. Не знайшлі. Не шырока яна разлілася ў тым падзямеллі.

Ігнату стала весела, ён пацягнуўся да графінчыка, каб наліць яшчэ.

— Не трэба, Ігнась.

— Японцы даказалі: хто выпівае патрошку, той даўжэй жыве. А я ўжо гадоў дваццаць цвярознік. Пасля першага прыступу.

— Частыя яны ў цябе, прыступы?

— Цяпер — не. Як ні дзіўна. Цяпер — ногі. Аслаблі ногі. А галава трымаецца. Пішу. Яшчэ нават пішу.

— Пра бульбу ці кукурузу?

— I пра жыццё сваё. Без працы не магу. Кукурузу дарэмна занядбалі тут, на Гомельшчыне... Мы ж для Беларусі — што Херсоншчына для Украіны.

— Хочаш, я лазеньку прапалю. I папару цябе свежым венічкам. Была хоць гарачая вада ў сталіцы?

Прыгадаў, што душ прымаў даўно.

Ад думкі пра лазню павесялеў: як Марына будзе яго парыць? Голая?

Пасля абеду, застаўшыся адзін, зноў заснуў, але з перапынкамі, з унутраным сорамам, як на пасяджэнні: спіш — i стараешся паказаць, што ўважліва слухаеш; знаходзіш аловак, заціснуты ў блакноце, хапаешся запісваць пустыя думкі пустых прамоўцаў. Няхай бачаць, што не спіць чалавек.

Прачнуўся не ад сораму перад аўдыторыяй, а ад рыкання кароў. Статак гналі з пашы дадому. Каровы ўзнялі пыл, i ён быў ружовы — заходзіла сонца. Карціна гэтая, якую даўно не бачыў, захапіла i нагадала прыемную прахалоду маленства, маладосці.

Прыйшла Марына з рушніком на мокрых валасах, у доўгім квяцістым халаце, у тапках на босую нагу.

— Ну, я ўжо памылася. Твая чарга. Сарочку чыстую я табе дам, Паўлава засталася.

Лазня стаяла ў канцы гарода каля крынічкі; паўстагоддзя назад яна была паўнаводная, а цяпер каціўся струменьчык — курыцы перайсці. Але насупраць лазняў пакапалі ямы — збіраць ваду. Ад крыніцы пахла прэлым альховым лісцем. А з лазні патыхнула жарам i свежай бярозай.

Ігнат Андрэевіч скінуў сарочку, штаны, але застаўся ў трусах. Марына была ў доўгай, да пят, сарочцы.

— Гэта ты саромеешся? А Божа! — засмяялася Марына. — Быццам я не бачыла... Будзеш хадзіць у мокрых трусах?

У адказ на выклік Ігнат скінуў трусы i палез на палок.

Марына выліла коўш вады на каменне. Пара не абпякла, прыемна пагрэла.

Яна легка пасцёбала бярозавым венікам яго спіну, ногі.

— Худы ты. Можна падумаць, што нявестка не корміць цябе.

— Корміць. Але ў яе не застаецца часу на гатаванне. Суп ды каша. Як салдату.

— Ох, гэтыя вучоныя! Хопіць сцёбаць?

— Каб ногі папарыць. Пырсні на камяні. Можа, падагра мая адступіць. Сагрэюцца суставы.

Марына бадай жа зняла яго з палка, пасадзіла на лавачку.

— Памыешся сам?

— Сам.

— Глядзі, падлога слізкая. Не ўпадзі. Я пасяджу каля лазні. Калі што — кліч.

Выціраючыся i апранаючыся, стары сапраўды адчуў сябе памаладзелым.

Вячэралі ў прыцемку — пілі сырадой з блінамі з пшанічнай мукі калгаснага памолу. На зубах хрумсцелі неразмеленыя зерні. Але які, аднак, смак быў у гэтых бліноў i ў малака!

Не ўгледзеў, як Марына паслала пасцелі, дзве — на шырокім ложку i на канапе. Яму прапанавала ложак. Але тут Ігнат запярэчыў:

— Госць не займае гаспадарскай пасцелі.

I лёг на канапе.

Заснуў хутка, без таблетак, даўно ўжо так не засынаў. Натаміўся, як сказала Марына.

Калі прачнуўся ўначы, не адразу сцяміў, дзе знаходзіцца, куды ісці, дзе дзверы. Доўга шкрабаў па дзвярах, шукаючы зашчапку. Разбудзіў Марыну. Яна адгукнулася:

— Казала, вазьмі пасудзіну.

Ён i тады, увечары, заемяяўся з яе прапановы, i цяпер.

На дварэ была прыемная прахалода. I нязвыклая цішыня. Даносіліся нейкія глухія гукі, здавалася, з далёкага космасу, ад цьмяных зорак. Не, во i зямныя істоты: дзесьці далёка ў лесе пракугукала сава, a блізка ў хляве цяжка ўздыхнула карова.

Да світання не мог заснуць. Чуў, што i Марына не спіць. Але зачапіць яе словам не хацеў: начной размовы баяўся. Пра што могуць старыя гаварыць пасярод ночы? Ноч — для маладых. Заснуў урэшце. I напэўна, мог бы праспаць, як дома, у горадзе. Але Марына, якйя ca.ма паднялася з першым промнем сонца — карову выганяла, — палічыла, што старым доўга спаць непрыстойна. Ды i прасіў Ігнат разбудзіць раней — саромеўся, што будзе спаць да паўдня.